Μια Σύναξη για την Οικογένεια

Το κείμενο εργασίας με βάση τα επίσημα κείμενα της Εκκλησίας, που χρησιμοποιήθηκε για την προετοιμασία της Σύναξης της Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα, που πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία, τον Νοέμβριου του 2007 στην Αθήνα.

 

ΣΥΝΑΞΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 2007

θέμα «Η Εκκλησία κοινότητα-κοινωνία: οικογένεια η κατ’ οίκον εκκλησία».

Ένα κείμενο για την προετοιμασία της Σύναξης

 

ΕΙΣΗΓΗΣΗ

Η οικογένεια, πρωταρχική μέριμνα της Εκκλησίας

Σύγχρονος προβληματισμός

Μια «σύναξη» για την οικογένεια: τι σημαίνει «σύναξη»

 

ΙΙ

ΘΕΟΛΟΓΙΑ της ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΑΣ

Η οικογένεια εικόνα της Αγίας Τριάδας

Η Εκκλησία «κοινότητα-κοινωνία»

Η οικογένεια η «κατ’ οίκον εκκλησία»

Το μυστήριο του γάμου στη «Σύνοψη Κατήχησης Καθολικής Εκκλησίας» (αρ. 337-349)

 

ΙΙΙ

Η οικογένεια σε δράση: Η πνευματικότητα της οικογενειασ

Ο γάμος ως μυστήριο αμοιβαίου αγιασμού και πράξη λατρείας για την οικογένεια (FC, 56)

Η οικογένεια ζει και εργάζεται στην και για την Εκκλησία (FC, 49)

Η οικογένεια φορές ευαγγελισμού

Η οικογένεια ιερός χώρος μετάδοσης της ζωής (FC, 28)

Τα παιδιά, πολυτιμότατο δώρο του γάμου (FC, 14)

Δικαιώματα των μέλλον της οικογένειας

Δικαιώματα και καθήκοντα της γυναίκας

Ο άνδρας ως σύζυγος και πατέρας (FC, 25)

Τα δικαιώματα του παιδιού (FC, 26)

Η τετάρτη εντολή: «Τίμα τον Πατέρα σου και τη μητέρα σου» (Ιωάννης Παύλος Β’ «Επιστολή προς τις οικογένειες» (αρ. 15)

Οι υπερήλικες στην οικογένεια (FC, 27)

Η οικογενειακή προσευχή (FC, 56) 18

Η οικογένεια και η Αγία Ευχαριστία (FC, 57)

 

ΙV

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΕΤΑΙ

Η προετοιμασία του γάμου (FC, 66)

Ανάγκη προετοιμασίας

Απώτερη προετοιμασία

Εγγύτερη προετοιμασία

Άμεση προετοιμασία

Ποιμαντική μετά το γάμο (FC, 69 )

Αντιμετώπιση ιδιαίτερων περιστάσεων (FC, 77 )

Οικογένειες μεταναστών

Δύσκολες καταστάσεις για την οικογένεια

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το μέλλον της ανθρωπότητας διέρχεται από την οικογένεια (FC, 86 )

 

 

---

 

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

 

1. Το θέμα της οικογένειας, όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε, είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτό και η «διδάσκουσα» εκκλησία συχνά ασχολήθηκε με αυτό. H B’ Σύνοδος του Βατικανού αναφέρθηκε στο γάμο και στην οικογένεια σε διάφορα κείμενα και ειδικά στην Ποιμαντική Διάταξη: «Η Εκκλησία μέσα στο σύγχρονο κόσμο» (αρ. 47 – 52). Σ’ αυτό το κείμενο η Σύνοδος θέλησε να «εξάρει την αξία και το μεγαλείο του γάμου και της οικογένειας».

Το 1980 η Σύνοδος των Επισκόπων, που συνήλθε στη Ρώμη από τις 26 Σεπτεμβρίου έως τις 25 Οκτωβρίου, είχε ως θέμα συζήτησης το θεσμό της οικογένειας. Στην συνέχεια, στις 22 Νοεμβρίου 1981, ο αείμνηστος Πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β’ συνόψισε την διδασκαλία των Συνοδικών Πατέρων στην Αποστολική Παραίνεση «Familiaris Consortio» (F.C.). («Η οικογένεια»)

To 1994 είχε οριστεί από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών ως Διεθνές Έτος της οικογένειας, γεγονός που υιοθέτησε αμέσως και η Καθολική Εκκλησία καθώς και ο ίδιος ο Πάπας, ο οποίος απέστειλε μια σπουδαία «Επιστολή προς τις οικογένειες» με σκοπό να βοηθήσει στην προετοιμασία του μεγάλου Ιωβηλαίου που θα εορτάζονταν το έτος 2000.

Τον Ιούλιο του 2006, στην Valencia της Ισπανίας, πραγματοποιήθηκε η «Παγκόσμια ημέρας της Οικογένειας» στην οποία έλαβαν μέρος χιλιάδες οικογένειες απ’ όλον τον κόσμο. Σ’ αυτήν την μεγάλη σύναξη, παραβρέθηκε και ο Πάπας Βενέδικτος 16ος, ο οποίος απεύθυνε στις παρευρισκόμενες οικογένειες σημαντικές ομιλίες που είχαν ως θέμα: «Η οικογένεια φορέας της πίστης».

2. Στο κείμενο που έχετε στα χέρια σας παρουσιάζονται μερικά σημεία από την πλούσια διδασκαλία της Καθολικής Εκκλησίας που αφορούν την οικογένεια. Αυτή η διδασκαλία φέρει τη σφραγίδα της σοφίας της Εκκλησίας μας σαν μια σύνθεση, κυρίως της Αποστολικής Παραίνεσης «Familiaris Consortio» (= FC).

Σκοπός αυτού του κειμένου είναι να βοηθήσει στην προετοιμασία των κοινοτήτων μας για την προσεχή 3ηστην Ελλάδα. Σύναξη της Καθολικής Εκκλησίας

Προτείνουμε κάθε ενορία να γίνουν μερικές συναντήσεις των ενοριτών και τα συμπεράσματα των συζητήσεων να κωδικοποιηθούν και να σταλούν στην Επιτροπή προετοιμασίας της Συνάξεως.

 

ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

 

4. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε μια ελληνική εφημερίδα οι αιτίες αυτού του φαινομένου είναι:

– οι αλλαγές στις σχέσεις των δύο φύλων,

– οι αλλαγές στην επαγγελματική και οικονομική θέση των γυναικών

– η απροθυμία των ζευγαριών να διατηρήσουν μια σχέση η οποία δεν τους γεμίζει.

5. Σ’ αυτό πρέπει να προστεθεί και το εξής, πολύ σημαντικό: Στους άνδρες και στις γυναίκες που αναζητούν ειλικρινά και σοβαρά μιαν απάντηση στα καθημερινά και μεγάλα προβλήματα του συζυγικού και οικογενειακού τους βίου, προσφέρονται λύσεις που, ενώ δελεάζουν, αφήνουν εκτεθειμένη την αλήθεια και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Αυτές οι λύσεις, συχνά, υποστηρίζονται από τα πανίσχυρα ΜΜΕ, που με τρόπο επιτήδειο βάζουν σε κίνδυνο την ελευθερία του ανθρώπου και τον εμποδίζουν να κρίνει αντικειμενικά» (FC 4). Τα Μ.Μ.Ε. προβάλλουν με μεγάλη επιτυχία εσφαλμένα πρότυπα οικογένειας που δελεάζουν τους θεατές και τους αναγνώστες, και τους ωθούν να τα μιμούνται.

6. Από την άλλη πλευρά τα παιδιά στην οικογένεια, από την πιο μικρή ηλικία, επηρεάζονται περισσότερο απότον καθημερινό βομβαρδισμό των διαφημίσεων παρά από το σχολείο και την οικογένειά τους. Μια έρευνα στην Ευρώπη και στην Αμερική, απέδειξε ότι το μέσο παιδί βλέπει 20 με 40 χιλιάδες τηλεοπτικές διαφημίσεις το χρόνο. Το μέσο δεκάχρονο παιδί έχει απομνημονεύσει 300 με 400 εμπορικές μάρκες. Το 70% των τρίχρονων παιδιών αναγνωρίζουν το σήμα των Μακ Ντόναλντ, αλλά μόνο τα μισά ξέρουν το επώνυμό τους. Έτσι από τη μια μεριά, έχουμε μια τεράστια εμπορική μηχανή με στόχο το παιδί, οπλισμένη με πλήθος μέσων για να το δελεάζει, να το προσελκύει και να κρατάει δέσμιο τον εσωτερικό κόσμο του. Από την άλλη, έχουμε πολυάσχολους και αγχωμένους γονείς που προσπαθούν να διαπαιδαγωγήσουν όσο μπορούν πιο σωστά τα παιδιά τους, αλλά το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα το επιθυμητό διότι άλλες, πιο ισχυρές δυνάμεις τα επηρεάζουν.

7. Όσον αφορά τους νέους, τα αποτελέσματα των ερευνών είναι αντιφατικά. Σύμφωνα με μελέτες για τα χαρακτηριστικά της νέας γενιάς (ηλικίες 18 – 25) στην Ελλάδα, τη δυτική Ευρώπη και τις Η.Π.Α., η πλειονότητα των νέων σήμερα εμφανίζεται σε γενικές γραμμές ευχαριστημένη και αντιμετωπίζει το μέλλον με αισιοδοξία, ενώ ταυτόχρονα θεωρεί ότι έχει περισσότερες επαγγελματικές διεξόδους σε σύγκριση με την προηγούμενη γενιά. Ο γάμος, τα παιδιά και μία επιτυχημένη καριέρα εξακολουθούν να παραμένουν στόχοι μιας «πετυχημένης» ζωής. Η απόκτηση πλούτου αποτελεί βασικό στόχο των νέων, ενώ η πλειονότητα δηλώνει ότι οι περιστασιακές σχέσεις, η κατανάλωση αλκοόλ και η χρήση απαγορευμένων ουσιών είναι περισσότερο διαδεδομένες σήμερα απ’ ό,τι 20 χρόνια πριν. Οι δεσμοί της νέας γενιάς με την οικογένεια διατηρούνται αρκετά ισχυροί. Για τους έλληνες νέους, η τελευταία έρευνα που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, κατέδειξε ότι η οικογένεια θεωρείται ως η πλέον σημαντική αξία, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ένα είδος καταφυγίου για τους νέους. Η ασφάλεια και η οικονομική και συναισθηματική στήριξη που παρέχει η ελληνική οικογένεια αποτελούν τους κύριους λόγους διατήρησης των οικογενειακών δεσμών.

8. Όσον αφορά την οικογένεια και το γάμο ως χριστιανικές έννοιες, αυτές αντανακλούν την μεγαλύτερη ή μικρότερη κρίση της πίστης που συναντάμε στη σημερινή μας κοινωνία. Αλλά και χωρίς να υπάρχει κάποια κρίση στην πίστη, αυτή με το να είναι ασθενής, δεν επηρεάζει την ζωή των χριστιανών σε όλο το πλάτος και το βάθος της. Έτσι οι χριστιανοί μας χαρακτηρίζονται από μια ασθενική πνευματική ζωή τυπικής θρησκευτικότητας. Όλα αυτά εμποδίζουν την οικογένεια να εμποτιστεί από βαθιές χριστιανικές αρχές που θα εμπνέουν ανά πάσα στιγμή τις σχέσεις των μελών της μεταξύ τους, αλλά και με τους άλλους και κυρίως με τον Θεό.

9. Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι πρέπει να αναγνωρίσουμε πως οι καθολικές μας οικογένειες, σε γενικές γραμμές παραμένουν ακόμη υγιείς, αν και βάλλονται από όλες τις πλευρές. Αυτό που επιθυμεί διακαώς η Εκκλησία είναι να προσφέρει τις υπηρεσίες της σε κάθε οικογένεια, και κυρίως σε αυτές που έχουν περισσότερο ανάγκη από βοήθεια.

10. Το συχνό παράπονο που ακούγεται σήμερα από τους πιστούς μας είναι ότι η οικογένεια αισθάνεται μόνη, διότι ούτε το Κράτος, αλλά συχνά ούτε και η Εκκλησία της συμπαραστέκονται στα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει.

11. Στην πατρίδα μας τα προβλήματα της οικογένειας, την τελευταία δεκαετία, έχουν πάρει άλλες διαστάσεις εξ αιτίας της μαζικής παρουσίας μεταναστών. Οι οικογένειες των μεταναστών παρουσιάζουν διάφορες ιδιαιτερότητες και διαφορετικά προβλήματα, αλλά συχνά προσφέρουν και ένα ανεκτίμητο πλούτο για τις οικογένειές μας.

12. Έχοντας υπόψη αυτή την ποικιλόμορφη εικόνα των οικογενειών μας, η Σύνοδος της Ιεραρχίας θέλησε, μαζί με όλους τους φορείς της Εκκλησίας μας, να προχωρήσουμε σε μία Τρίτη Σύναξη και να μελετήσουμε αυτή την εικόνα της οικογένειας, με σκοπό να τον βοηθήσουμε όλοι μαζί να βιώνει αυτό που είναι, δηλαδή «κατ’ οίκον Εκκλησία».

 

ΜΙΑ «ΣΥΝΑΞΗ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «ΣΥΝΑΞΗ»

 

14. «Σύναξη» σημαίνει συγκέντρωση, συνάθροιση ανθρώπων. Στην εκκλησιαστική ορολογία εννοούμε την συγκέντρωση των πιστών που συμμετέχουν στη Θεία Λειτουργία, αλλά επίσης την συνάντηση των αντιπρόσωπων μιας ή περισσότερων εκκλησιαστικών επαρχιών, που μαζί μελετούν κοινά προβλήματα και παρουσιάζουν στην Ιεραρχία ποιμαντικές προτάσεις δεσμευόμενοι να βοηθήσουν στην υλοποίησή τους. Η Σύναξη δεν είναι ένα απλό συνέδριο, αλλά για ένα «εκκλησιαστικό γεγονός», δηλαδή είναι οι «πιστοί» του Χριστού οι οποίοι, καλούμενοι από τους Επισκόπους τους, συναθροίζονται για να συνειδητοποιήσουν την αποστολή τους.

Οι πιστοί, σύμφωνα με το Κανονικό Δίκαιο, είναι «εκείνοι οι οποίοι, ενσωματωμένοι στο Χριστό μέσω του βαπτίσματος, είναι καθιερωμένοι ως λαός του Θεού και γι’ αυτό, συμμέτοχοι με το δικό τους τρόπο στο ιερατικό, προφητικό και βασιλικό λειτούργημα του Χριστού, καλούνται να πραγματοποιήσουν, σύμφωνα με την ιδιαίτερη κατάσταση του καθενός, την αποστολή που ο Θεός εμπιστεύθηκε στην Εκκλησία» (Καν. 204, § 1).

Σε πανελλαδικό επίπεδο η Καθολική Εκκλησία έχει ήδη πραγματοποιήσει άλλες δύο ανάλογες Συνάξεις που είχαν ως βασικό θέμα «Η Εκκλησία: κοινότητα – κοινωνία».

Β. ΘΕΟΛΟΓΙΑ της ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

 

15. Η οικογένεια είναι μια πολύπλοκη πραγματικότητα, διέπεται και στηρίζεται σε κοινωνιολογικούς, ανθρωπολογικούς, νομικούς, εθιμοτυπικούς κανόνες. Εν τούτοις, για τους χριστιανούς, η οικογένεια αποτελεί ένα πρωταρχικό δώρο του Θεού Δημιουργού αναπόσπαστο μέρος του σχεδίου σωτηρίας του, άρρηκτα συνδεδεμένη με το ίδιο μυστήριο της Αγίας Τριάδας, του Χριστού και της Εκκλησίας. Είναι απαραίτητο επομένως, σε αυτό το έτος αφιερωμένο στην οικογένεια, οι πιστοί μας να εμβαθύνουν μερικές σπουδαίες θεολογικές αρχές που αφορούν την οικογένεια ως θρησκευτικό γεγονός.

 

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ,

ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ

16. Η γαμήλια κοινωνία άρα και η οικογένεια, πηγάζει από την ίδια τη θεϊκή πραγματικότητα ως τριαδική οντότητα, ως μυστήριο κοινωνίας, και από την Εκκλησία ως «εικόνα» της Αγίας Τριάδας. Ο Θεός, ο μόνος αληθινός και ζωντανός Θεός, που μας αποκάλυψε ο Ιησούς, στην ουσία του είναι Τριαδικός, είναι ζωντανή κοινωνία Αγάπης. Ο Θεός δεν «έχει» αγάπη αλλά ΕΙΝΑΙ η Αγάπη. Σ’ αυτή την άπειρη Αγάπη του που είναι η ίδια η τριαδική του ζωή, θέλησε να ενώσει και τους ανθρώπους και γι’ αυτό τους έπλασε. Η ένωση του ανθρώπου με το Μυστήριο κοινωνίας της Αγίας Τριάδας δεν πραγματοποιείται ατομικιστικά, αλλά με την κοινότητα και μέσα από την κοινότητα. Ο Θεός δεν μας σώζει μεμονωμένους, αλλά ενσωματωμένους μέσα σε μια κοινότητα, την Εκκλησία, η οποία, με τη σειρά της, αποτελεί μια ενδοϊστορική δραστήρια και αποτελεσματική φανέρωση της τριαδικής κοινωνίας μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Η γαμήλια κοινωνία και η οικογένεια είναι το πρώτο ιστορικό κύτταρο της «κοινωνιακής» σχέσης του ανθρώπου με το Θεό[1]. Αυτό σημαίνει ότι ο γάμος αυτός κάθ’ αυτός, διακατέχεται από μια «σωτηριακή» ή «αγιαστική» διάσταση γιατί πραγματοποιεί με φανερό τρόπο το σχέδιο του Θεού, που συνίσταται στο να ενώσει «κοινωνιακά» τους ανθρώπους με τον εαυτό του.

 

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ «ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ»

17. Υπενθυμίζουμε ακόμη μια φορά τι σημαίνει «Εκκλησία κοινότητα – κοινωνία». Η Εκκλησία είναι «μυστήριο κοινωνίας» γιατί είναι εικόνα της Αγίας Τριάδας. Η Δογματική Διάταξη «Περί Εκκλησίας» της Β’ Συνόδου του Βατικανού, επαναλαμβάνοντας τα περίφημα λόγια του Αγίου Κυπριανού, δίνει αυτό τον ορισμό για την Εκκλησία: «Η Παγκόσμια Εκκλησία φανερώνεται ως ένας λαός συναθροισμένος στην ενότητα και από την ενότητα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» (LG, 4). Πράγματι ως «ιερό μυστήριο», η Εκκλησία «γεννιέται» από το Θεό και προς Αυτόν κατευθύνεται. Ως «κοινωνία», η Εκκλησία είναι η ζωή του Θεού την οποία οι άνθρωποι ζουν μέσα στην διαπροσωπική τους ιστορία. Ως «αποστολή», η Εκκλησία είναι το σημάδι και το μέσο με το οποίο ο Θεός καλεί όλους τους ανθρώπους να πραγματοποιήσουν στην δική τους ιστορία, την ενότητα και την κοινωνία της Αγίας Τριάδας. Σε αυτά τα πλαίσια όταν μεταχειριζόμαστε τον όρο «κοινωνία» εννοούμε την ένωση του Θεού με τον άνθρωπο και του ανθρώπου με το Θεό, μέσω του Ιησού Χριστού εν Αγίω Πνεύματι. Αυτή η ένωση γίνεται προϋπόθεση για την ένωση των ανθρώπων μεταξύ τους. Μ’ αυτό η δόξα του Θεού φτάνει στο αποκορύφωμά της και η ευτυχία του ανθρώπου στην πληρότητά της.

Η Εκκλησία ιστορικά και υπαρξιακά βιώνεται στην τέλεση της Θείας Ευχαριστίας, αλλά ακόμα πιο πρακτικά, στην καθημερινή ζωή, στο θεσμό του γάμου και της οικογένειας.

 

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ,

Η «ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ»

18. Η «Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας» (αρ. 1655-1658) εξηγεί με τα ακόλουθα λόγια την έκφραση η «οικογένεια, η κατ’ οίκον εκκλησία»: «Ο Χριστός θέλησε να γεννηθεί και να μεγαλώσει μέσα στην Αγία Οικογένεια του Ιωσήφ και της Μαρίας. Η Εκκλησία δεν είναι άλλο από την «οικογένεια του Θεού». Από το ξεκίνημά της, τον πυρήνα της Εκκλησίας αποτελούσαν συχνά εκείνοι που «με όλο τους τον οίκο» γίνονταν χριστιανοί. Όταν μεταστρέφονταν, επιθυμούσαν επίσης να σωθεί «όλος τους ο οίκος». Οι οικογένειες αυτές, όταν λάβαιναν την πίστη, γίνονταν νησίδες χριστιανικής ζωής μέσα σ’ έναν άπιστο κόσμο.

19. Στις ημέρες μας, μέσα σ’ ένα κόσμο συχνά ξένο, ακόμη κι εχθρικό ως προς την πίστη, οι οικογένειες που πιστεύουν, έχουν πρωταρχική σπουδαιότητα, ως δυνάμεις ζωντανής πίστεως με έντονη ακτινοβολία. Γι’ αυτό το λόγο η Β’ Σύνοδος του Βατικανού ονομάζει την οικογένεια με μια παλιά έκφραση: «κατ’ οίκον Εκκλησία». Μέσα στην οικογένεια οι γονείς είναι για τα παιδιά τους, «με το λόγο και με το παράδειγμά τους, οι πρώτοι κήρυκες της πίστεως στην υπηρεσία της ιδιαίτερης κλήσεως του καθενός, και ειδικά της ιερής κλήσεως».

20. Εδώ εξασκείται με προνομιακό τρόπο η ιεροσύνη του Βαπτίσματος του πατέρα της οικογένειας, της μητέρας, των παιδιών, όλων των μελών της οικογένειας, «με την προσέλευση στα ιερά μυστήρια, την προσευχή, την έκφραση ευγνωμοσύνης στο Θεό, τη μαρτυρία μιας αγίας ζωής και με την αυτοθυσία τους και την έμπρακτη αγάπη τους». Η οικογενειακή εστία γίνεται έτσι η πρώτη σχολή χριστιανικής ζωής και «μια σχολή ανθρώπινου εμπλουτισμού». Εδώ τα παιδιά μαθαίνουν τον κόπο και τη χαρά της εργασίας, την αδελφική αγάπη, τη γενναιόδωρη συγγνώμη, ακόμη και την επανάληψη της συγγνώμης, και προπάντων τη Θεία Λατρεία, με την προσευχή και την προσφορά της ζωής τους.

21. Πρέπει ακόμη να υπενθυμίσουμε μερικά πρόσωπα, τα οποία, εξαιτίας συγκεκριμένων περιστάσεων μέσα στις οποίες ζουν (και συχνά χωρίς να το θέλουν), βρίσκονται πιο κοντά στην καρδιά του Ιησού και επομένως αξίζουν την αγάπη και την ιδιαίτερη φροντίδα της Εκκλησίας και κυρίως των πνευματικών Ποιμένων της: πρόκειται για ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων που ζουν άγαμοι. Πολλοί απ’ αυτούς μένουν χωρίς ανθρώπινη οικογένεια, συχνά εξαιτίας των περιστάσεων της φτώχειας. Μερικοί απ’ αυτούς ζουν την κατάστασή τους με το πνεύμα των Μακαρισμών, υπηρετώντας τον Θεό και τον πλησίον τους με υποδειγματικό τρόπο. Σε όλους αυτούς, πρέπει ν’ ανοίγονται οι πόρτες των οικογενειών, των «κατ’ οίκον Εκκλησιών», και της μεγάλης οικογένειας που είναι η Εκκλησία. «Κανένας δεν είναι χωρίς οικογένεια σ’ αυτόν τον κόσμο: η Εκκλησία είναι το σπίτι και η οικογένεια όλων, ιδιαίτερα εκείνων που είναι «κουρασμένοι και φορτωμένοι (Μτ. 11, 28)».

 

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

ΣΤΗ «ΣΥΝΟΨΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗΣ

ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ»

(ΑΡ. 337-349)

22. Η χριστιανική οικογένεια δημιουργείται και βασίζεται από και επάνω στο ιερό μυστήριο του γάμου. Γι’ αυτό νομίζουμε πως είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε στους πιστούς μας τις βασικές αρχές που αφορούν τον μυστήριο του γάμου. Δεν βρήκαμε πιο απλά και πιο κατάλληλα λόγια από αυτά με οποία η «Σύνοψη της Κατήχησης της Καθολικής Εκκλησίας» παρουσιάζει το ιερό μυστήριο του γάμου.

 

Ποιο είναι το σχέδιο του Θεού για τον άνδρα και για τη γυναίκα;

 

23. Ο Θεός, που είναι αγάπη, και έπλασε τον άνθρωπο από αγάπη, τον κάλεσε να αγαπά. Δημιουργώντας τον άνδρα και τη γυναίκα, τους κάλεσε στο Γάμο, σε μια βαθιά κοινωνία ζωής και αγάπης μεταξύ τους, «έτσι ώστε να μην είναι πια δύο, αλλά μία μόνο σάρκα» (=ένας άνθρωπος) (Μθ.19,16). Ευλογώντας τους, ο Θεός είπε σ’ αυτούς: «Να είστε γόνιμοι και να πολλαπλασιάζεστε» (Γέν. 1,28).

 

Για ποιους σκοπούς ο Θεός συνέστησε το Γάμο;

 

24. Η συζυγική ένωση του άνδρα και της γυναίκας, εδραιωμένη και δομημένη με τους δικούς της νόμους από τον Δημιουργό, προορίζεται από τη φύση της στην κοινωνία και στο καλό των συζύγων και στη γέννηση και ανατροφή των παιδιών. Η συζυγική ένωση, σύμφωνα με το πρωταρχικό θεϊκό σχέδιο, είναι αδιάλυτη, όπως λέει ο Χριστός: «Αυτό που ο Θεός συνένωσε, ο άνθρωπος να μην το χωρίζει» (Μκ. 10,9).

 

Με ποιο τρόπο η αμαρτία απειλεί το Γάμο;

 

25. Εξαιτίας της πρώτης αμαρτίας, η οποία προκάλεσε και τη ρήξη της κοινωνίας του άνδρα και της γυναίκας, όπως την είχε δώσει ο Θεός, η συζυγική ένωση πολύ συχνά απειλείται από την διχόνοια και από την απιστία. Ωστόσο ο Θεός, στην άπειρη ευσπλαχνία του, δωρίζει στον άνδρα και τη γυναίκα τη χάρη Του για να πραγματοποιήσουν την ένωση της ζωής των, σύμφωνα με το πρωταρχικό θεϊκό σχέδιο.

 

Τι διδάσκει η Παλαιά Διαθήκη για το Γάμο;

 

26. Ο Θεός, προπάντων διαμέσου της παιδαγωγίας του Νόμου και των Προφητών, βοηθά το Λαό του να ωριμάσει βαθμιαία τη συνείδηση της μοναδικότητας και του αδιάλυτου του Γάμου. Η συζυγική διαθήκη του Θεού με τον Ισραήλ προετοιμάζει και προεικονίζει τη Νέα Διαθήκη που έγινε από τον Υιό του Θεού, τον Ιησού Χριστό, με τη νύμφη Του, την Εκκλησία.

 

Ποιο είναι το νέο στοιχείο που ο Χριστός δώρισε στο Γάμο;

 

27. Ο Ιησούς Χριστός όχι μόνο αποκαθιστά την πρωταρχική τάξη που θέλησε ο Θεός, αλλά δωρίζει στους συζύγους τη χάρη για να ζήσουν το Γάμο στη νέα αξία του Ιερού Μυστηρίου, το οποίο είναι το σημείο της συζυγικής Του αγάπης για την Εκκλησία: «Εσείς οι άντρες να αγαπάτε τις γυναίκες σας, όπως το Χριστός αγάπησε την Εκκλησία» (Εφεσ. 5,25).

 

Ο Γάμος είναι μια υποχρέωση για όλους;

 

28. Ο Γάμος δεν είναι μια υποχρέωση για όλους. Με ιδιαίτερο τρόπο ο Θεός καλεί μερικούς άντρες και μερικές γυναίκες να ακολουθήσουν τον Κύριο Ιησού στη ζωή της παρθενίας ή της αγαμίας για τη Βασιλεία των ουρανών, απαρνούμενοι το μεγάλο αγαθό του Γάμου για να ασχοληθούν με τα «πράγματα» του Κυρίου και να προσπαθήσουν να αρέσουν σ’ Αυτόν, γενόμενοι σημείο του απολύτου πρωτείου της αγάπης του Χριστού και της ολόθερμης αναμονής του ένδοξου ερχομού Του.

 

Πώς τελείται το Ιερό Μυστήριο του Γάμου;

 

29. Επειδή ο Γάμος καθορίζει στους συζύγους μια δημόσια κατάσταση ζωής μέσα στην Εκκλησία, η λατρευτική του ιεροτελεστία είναι δημόσια, με την παρουσία του ιερέα (ή του αρμοδίου μάρτυρα της Εκκλησίας) και των άλλων μαρτύρων.

 

Τι είναι η συζυγική συναίνεση;

 

30. Η συζυγική συναίνεση είναι η θέληση που εκφράζουν ένας άνδρας και μια γυναίκα, να προσφερθούν ο ένας στον άλλο αμοιβαία και οριστικά, με το σκοπό να ζήσουν μια ένωση πιστής και γόνιμης αγάπης. Επειδή από τη συναίνεση εξαρτάται ο Γάμος, αυτή είναι απαραίτητη και αναντικατάστατη. Για να γίνει έγκυρος ο Γάμος, η συναίνεση πρέπει να έχει ως αντικείμενο τον αληθινό Γάμο, και να είναι πράξη ανθρώπινη, συνειδητή και ελεύθερη, και να μην καθορίζεται από βία ή εξαναγκασμούς.

 

Τι απαιτείται όταν ο ένας από τους μελλονύμφους δεν είναι καθολικός;

 

31. Για να είναι επιτρεπτοί οι μικτοί γάμοι (μεταξύ ενός καθολικού και ενός βαπτισμένου μη καθολικού) απαιτείται η άδεια της εκκλησιαστικής αρχής. Οι γάμοι μεταξύ προσώπων με διαφορετικά θρησκεύματα (μεταξύ ενός βαπτισμένου κι ενός μη βαπτισμένου) για να είναι έγκυροι, χρειάζεται ρητή απαλλαγή από το κώλυμα αυτό. Σε κάθε περίπτωση είναι ουσιαστική υποχρέωση των μελλονύμφων να μην αποκλείουν την αναγνώριση των σκοπών και των ουσιαστικών ιδιοτήτων του Γάμου. Ο καθολικός μελλόνυμφος πρέπει να επιβεβαιώνει τις δεσμεύσεις του, οι οποίες να αναγνωρίζονται και από τον άλλο μελλόνυμφο, ότι θα διαφυλάξει την πίστη και θα εξασφαλίσει το Βάπτισμα και την καθολική διαπαιδαγώγηση των παιδιών[2].

 

Ποια είναι τα αποτελέσματα του Ιερού Μυστηρίου του Γάμου;

 

32. Το Ιερό Μυστήριο του Γάμου γεννά μεταξύ των συζύγων ένα αιώνιο και αποκλειστικό σύνδεσμο. Ο ίδιος ο Θεός σφραγίζει τη συναίνεση των συζύγων. Γι’ αυτό ο Γάμος που τελέσθηκε και ολοκληρώθηκε μεταξύ βαπτισμένων δεν μπορεί ποτέ να διαλυθεί. Επιπλέον το Ιερό αυτό Μυστήριο προσφέρει στους συζύγους την απαραίτητη χάρη για να φθάσουν την αγιότητα στη συζυγική ζωή και για να υποδεχθούν υπεύθυνα τα παιδιά και να αναλάβουν την εκπαίδευσή τους.

 

Ποια είναι τα βαριά αμαρτήματα, τα αντίθετα προς το Ιερό Μυστήριο του Γάμου;

33. Τα αμαρτήματα αυτά είναι: η μοιχεία, η πολυγαμία, (η οποία είναι αντίθετη στην ισότητα και στην αξιοπρέπεια του άνδρα και της γυναίκας, στην μοναδικότητα και στην αποκλειστικότητα της συζυγικής αγάπης), η άρνηση της γονιμότητας, (που στερεί τη συζυγική ζωή από το δώρο των παιδιών), και το διαζύγιο (που αντιτίθεται στο αδιάλυτο του Γάμου).

 

Πότε η Εκκλησία δέχεται το φυσικό χωρισμό των συζύγων;

34. Η Εκκλησία δέχεται το φυσικό χωρισμό των συζύγων όταν η συμβίωσή τους, για βαριές αιτίες γίνεται πρακτικά ακατόρθωτη, αν και η ίδια η Εκκλησία εύχεται για τη συμφιλίωσή τους. Όμως οι σύζυγοι αυτοί, εφόσον ζει ο άλλος ή η άλλη σύζυγος, δεν μπορούν να συνάψουν νέα συζυγική ένωση, εκτός εάν ο Γάμος τους είναι ανυπόστατος, και δηλωθεί ως ανυπόστατος από την εκκλησιαστική αρχή.

 

Ποια είναι η θέση της Εκκλησίας έναντι των διαζευγμένων που έχουν ξαναπαντρευτεί;

35. Πιστή στον Κύριό της, η Εκκλησία δεν μπορεί να αναγνωρίσει ως Γάμο την ένωση των διαζευγμένων που ξαναπαντρεύτηκαν πολιτικά. «Όποιος χωρίσει τη γυναίκα του και παντρευτεί μια άλλη, διαπράττει μοιχεία απέναντι της πρώτης, κι αν η γυναίκα χωρίσει τον άνδρα της και παντρευτεί άλλον, διαπράττει μοιχεία» (Μκ. 10,11-12). Απέναντί τους η Εκκλησία εφαρμόζει μια προσεκτική φροντίδα, προσκαλώντας τους σε μια ζωή πίστεως, προσευχής, έργων αγάπης και χριστιανικής ανατροφής των παιδιών τους. Αλλά αυτοί δεν μπορούν να λάβουν τη μυστηριακή Άφεση, ούτε να προσέρχονται στη Θεία Κοινωνία, ούτε να ασκούν ορισμένες εκκλησιαστικές ευθύνες, όσο διαρκεί αυτή η κατάσταση, η οποία αντικειμενικά είναι αντίθετη προς το νόμο του Θεού.

 

Γ. Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΕ ΔΡΑΣΗ:

Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

36. Η οικογένεια, από την φύση της, δεν παραμένει κλεισμένη στον εαυτό της, αποτελεί μια δυναμική πραγματικότητα που αναπτύσσεται, εδραιώνεται και προσφέρει τις αναντικατάστατες υπηρεσίες της πρώτα στο ίδιο τον εαυτό της, αλλά και στην Εκκλησία και στην κοινωνία. Η οικογένεια στο σύνολος της και ο καθένας ξεχωριστά έχει μια αποστολή να επιτελέσει, αυτή η αποστολή κινείται μέσα σε μια δική της πνευματικότητα που χαρακτηρίζει την οικογένεια, και αποτελεί τον δικό της τρόπο αγιασμού, δηλαδή το δικό της τρόπο με τον οποίο βιώνει την χριστιανική της κλήση.

 

Ο ΓΑΜΟΣ ΩΣ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΑΜΟΙΒΑΙΟΥ ΑΓΙΑΣΜΟΥ

ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ (FC, 56)

 

37. «Το μυστήριο του γάμου, που εμβαθύνει και εξειδικεύει την αγιαστική χάρη του βαπτίσματος, αποτελεί για τους χριστιανούς συζύγους και τη χριστιανική οικογένεια ειδική πηγή και πρότυπο μέσο αγιασμού. Δυνάμει του μυστηρίου του θανάτου και της Αναστάσεως του Χριστού, μέσα στο οποίο ο χριστιανικός γάμος εισάγει, ο συζυγικός έρωτας αγνίζεται και αγιάζεται: Ο Κύριος καταδέχθηκε να θεραπεύσει, να τελειοποιήσει και να εξυψώσει αυτόν τον έρωτα μ’ ένα ειδικό δώρο της χάριτός του και της αγάπης του».

38. «Η δωρεά του Ιησού Χριστού δεν εξαντλείται στην τέλεση του μυστηρίου του γάμου αλλά συνοδεύει τους συζύγους σε όλη τους την ύπαρξη. Κι αυτό είναι κάτι που η Β’ Σύνοδος του Βατικανού το υπενθυμίζει ρητά, όταν λέγει ότι «ο Ιησούς Χριστός εξακολουθεί να παραμένει μαζί τους, ώστε με την αλληλοπροσφορά τους να αγαπούν ο ένας τον άλλον μέσα σε ένα κλίμα διαιωνιζόμενης πιστότητας, όπως εκείνος αγάπησε την Εκκλησία και παρέδωσε τον εαυτό του για χάρη της… Γι’ αυτό το λόγο οι χριστιανοί σύζυγοι, για να επιτελέσουν καθώς πρέπει τα καθήκοντά που τους επιβάλλει η έγγαμη κατάσταση, ενισχύονται και κατά κάποιον τρόπο καθιερώνονται με ειδικό μυστήριο. Επιτελώντας δε τον συζυγικό και οικογενειακό τους προορισμό, με τη δύναμη αυτού του μυστηρίου και έμπλεοι του Πνεύματος του Χριστού, που διαποτίζει με πίστη, με ελπίδα και με αγάπη όλη τους τη ζωή, πλησιάζουν όλο και περισσότερο στην προσωπική τους τελειότητα και την αμοιβαία αγιότητα και έτσι δοξάζουν και οι δύο μαζί το Θεό».

 

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΖΕΙ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (FC, 49)

39. «Ένα από τα βασικά καθήκοντα της χριστιανικής οικογένειας είναι και το λεγόμενο εκκλησιαστικό. Δηλαδή η χριστιανική οικογένεια οφείλει να εξυπηρετήσει την οικοδόμηση της Βασιλείας του Θεού μέσα στην ιστορία, συμμετέχοντας στη ζωή και στην αποστολή της Εκκλησίας. Για να κατανοηθούν τα ουσιαστικά και χαρακτηριστικά στοιχεία αυτής της συμμετοχής καθώς και το περιεχόμενό της, χρειάζεται βαθιά μελέτη των πολλαπλών και στενών δεσμών που συνδέουν την χριστιανική οικογένεια με την Εκκλησία και την καθιστούν «Εκκλησία σε μικρογραφία», (κατ’ Οίκον Εκκλησία), ώστε να είναι με τον δικό της τρόπο ζωντανή εικόνα κι αναπαράσταση του ίδιου του μυστηρίου της Εκκλησίας».

40. «Τη χριστιανική οικογένεια την γεννά, την ανατρέφει και την οικοδομεί πρώτα – πρώτα η Μητέρα Εκκλησία, ενεργοποιώντας προς όφελός της την αποστολή σωτηρίας που έλαβε από τον Κύριό της. Αναγγέλλοντας τον Λόγο του Θεού, η Εκκλησία αποκαλύπτει στη χριστιανική οικογένεια την πραγματική της ταυτότητα, δηλαδή, ότι είναι και ότι οφείλει να είναι σύμφωνα με το σχέδιο του Κυρίου. Ιερολογώντας τα μυστήρια, πλουτίζει και ενισχύει τη χριστιανική οικογένεια με τη χάρη του Χριστού ώστε να αγιαστεί για τη δόξα του Πατρός. Κηρύττοντας συνεχώς τη νέα εντολή της αγάπης, εμψυχώνει τη χριστιανική οικογένεια και την οδηγεί προς την εξυπηρέτηση του αγαπητικού έρωτα, ώστε να μιμηθεί και να αναβιώσει την ίδια την αγάπη που τρέφει ο Χριστός για την ανθρωπότητα όλη, αγάπη δωρεάς και θυσίας».

41. «Η δε χριστιανική οικογένεια είναι τόσο βυθισμένη στο μυστήριο της Εκκλησίας ώστε να γίνει, κατά τον δικό της τρόπο, μέτοχος της αποστολής σωτηρίας της: οι χριστιανοί σύζυγοι και οι χριστιανοί γονείς, δυνάμει του μυστηρίου «έχουν στο βίο τους και στο έργο τους το ιδιαίτερο δώρο τους ανάμεσα στο λαό του Θεού». Επομένως όχι μόνο «δέχονται» την αγάπη του Χριστού γενόμενοι κοινωνία «σωσμένη», αλλά καλούνται να «μεταδώσουν» αυτήν την αγάπη στους αδελφούς, γενόμενοι κοινωνία «σωστική». Έτσι, ενώ είναι καρπός και σημείο της υπερφυσικής γονιμότητας της Εκκλησίας, η χριστιανική οικογένεια γίνεται σύμβολο, μαρτυρία και μετοχή της μητρότητας της Εκκλησίας».

 

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΦΟΡΕΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ

 

42. «Κατά το μέτρο κατά το οποίο η χριστιανική οικογένεια αποδέχεται το Ευαγγέλιο και ωριμάζει στην πίστη της, γίνεται κοινότητα που με τη σειρά της μεταδίδει το μήνυμα του Ευαγγελίου γύρω της. Λέγει ο Πάπας Παύλος ο Στ’: «η οικογένεια καθώς και η Εκκλησία, οφείλει να είναι ένας χώρος όπου το Ευαγγέλιο μεταδίδεται και απ’ όπου το Ευαγγέλιο ακτινοβολεί. Επομένως στα ενδόμυχα μιας οικογένειας που έχει συναίσθηση αυτής της αποστολής, όλα τα μέλη της δέχονται αυτόν τον ευαγγελισμό και με τη σειρά τους ευαγγελίζονται άλλους. Οι γονείς όχι μόνο μεταδίδουν το Ευαγγέλιο στα παιδιά τους, αλλά μπορούν και να δέχονται απ’ αυτά το ίδιο το Ευαγγέλιο βιωμένο σε βάθος. Μια τέτοια οικογένεια γίνεται ευαγγελίστρια πολλών άλλων οικογενειών αλλά και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο εισχωρεί» (FC, 52).

43. Οι γονείς οφείλουν να μεταδώσουν την πίστη κυρίως στα παιδιά τους. Η Κατήχηση διδάσκει «Όπως μια μητέρα μαθαίνει στα παιδιά της να μιλούν και έτσι να καταλαβαίνουν και να επικοινωνούν με τους άλλους ανθρώπους, έτσι και η Εκκλησία, η Μητέρα μας, μας μαθαίνει τη γλώσσα της πίστεως, για να μας εισαγάγει στην κατανόηση και στη ζωή της πίστεως» (171). Η οικογένεια είναι η «κατ’ οίκον Εκκλησία» και έτσι φανερώνει και πραγματοποιεί την κοινοτική και οικογενειακή φύση της Εκκλησίας ως οικογένειας του Θεού. Γι’ αυτό «κάθε μέλος της, ανάλογα με τον ρόλο του, ασκεί την ιεροσύνη του Βαπτίσματος, συμβάλλοντας στο να αναδειχθεί η οικογένεια ως κοινότητα χάρης και προσευχής, ως σχολείο των ανθρωπίνων και χριστιανικών αρετών, ως χώρος για το πρώτο άγγελμα της πίστεως στα παιδιά» (Σύνοψη Κατήχησης Καθ. Εκκλησίας 350).

 

 

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ,

ΙΕΡΟΣ ΧΩΡΟΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ (FC, 28)

 

44. «Δημιουργώντας ο Θεός τον άνδρα και τη γυναίκα «κατ’ εικόνα και ομοίωσή του», επισφραγίζει και τελειοποιεί το έργο που ο ίδιος έπλασε. Τους καλεί να συμμετάσχουν μ’ έναν τρόπο ειδικό τόσο στην αγάπη του, όσο και στην εξουσία του ως Δημιουργού και Πατέρα, συνεργαζόμενοι μαζί του ελεύθερα και υπεύθυνα για την μετάδοση του δώρου της ανθρώπινης ζωής: «Αρσενικό και θηλυκό τους έπλασε. Κι ο Θεός τους ευλόγησε λέγοντας: ‘’Αυξάνεστε και πληθύνεστε και γεμίσετε τη γη’’» (Γεν. 1, 28). Έτσι αντιλαμβανόμαστε πως ο κυριότερος σκοπός της οικογένειας είναι η εξυπηρέτηση της ζωής και η πραγματοποίηση, στο διάβα της ιστορίας, του αρχικού σχεδίου του Θεού. Ενός σχεδίου που αποσκοπούσε στην μετάδοση της Θείας εικόνας από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσα από την πράξη της τεκνοποιίας».

45. «Η γονιμότητα μέσα στο ζευγάρι είναι ο καρπός και η απόδειξη του συζυγικού έρωτα. Είναι η μαρτυρία μίας πλήρους αμοιβαίας δωρεάς μεταξύ των συζύγων. Όπως ανέφεραν και οι Πατέρες της Β’ Συνόδου του Βατικανού: «Η αληθινή και καλώς εννοούμενη συζυγική αγάπη, καθώς και όλη η δομή του χριστιανικού βίου που προέρχεται απ’ αυτήν, τείνουν – χωρίς να παραγνωρίζονται οι άλλοι σκοποί του γάμου – να καταστήσουν τους συζύγους διατεθειμένους να συνεργαστούν θαρραλέα με την αγάπη του Θεού και Σωτήρα, ο οποίος διαμέσου αυτών διευρύνει και πλουτίζει διαρκώς την οικογένειά Του» (GS, 50)».

 

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ,

ΠΟΛΥΤΙΜΟΤΑΤΟ ΔΩΡΟ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ (FC, 14)

 

46. «Σύμφωνα με το σχέδιο του Θεού ο γάμος είναι το θεμέλιο της οικογένειας. Και η σύσταση του γάμου και ο έρωτας των συζύγων έχουν ως σκοπό την τεκνοποίηση και την παιδαγωγία που αποτελούν φυσικό συμπλήρωμα του γάμου. Ο συζυγικός έρωτας σε όλο του το βάθος, οδηγεί τους συζύγους σε μία «αμοιβαία γνωριμία» που τους κάνει «σάρκα μία» και τους καθιστά ικανούς να επιτύχουν την μεγαλύτερη απ’ όλες τις δωρεές, γενόμενοι συνεργάτες του Θεού και δίνοντας ζωή σ’ ένα νέο ανθρώπινο πρόσωπο. Έτσι οι σύζυγοι, όταν δίνονται ο ένας στον άλλο, παράγουν πέρα απ’ αυτούς, μία πραγματική ύπαρξη, ένα παιδί που αποτελεί την ζωντανή αντανάκλαση του έρωτά τους, ένα διαρκές σημείο της συζυγικής ενότητας, μία ζωντανή κι αδιάλυτη σύνθεση του πατρικού και μητρικού τους είναι».

47. «Όταν οι σύζυγοι γίνονται γονείς, λαμβάνουν από το Θεό το δώρο μιας νέας ευθύνης. Η γονική τους αγάπη καλείται να γίνει για τα παιδιά τους το ορατό σημείο της ίδιας της αγάπης του Θεού, «από τον οποίο παίρνουν ζωή όλα τα όντα στους ουρανούς» (Εφ. 3,15). Εντούτοις δεν πρέπει να λησμονείται ότι ακόμα και όταν η τεκνοποίηση είναι ακατόρθωτη, η συζυγική ζωή διατηρεί όλη της την αξία. Κι αυτό γιατί η φυσική στειρότητα μπορεί να γίνει για το ανδρόγυνο μία ευκαιρία παροχής άλλων σπουδαίων υπηρεσιών στην ανθρώπινη ζωή, όπως είναι η υιοθεσία, τα παιδαγωγικά έργα, η βοήθεια προς τις άλλες οικογένειες ή σε άλλα πτωχά, μειονεκτούντα και στερημένα παιδιά».

 

 

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ

ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

48. «Εφ’ όσον η οικογένεια είναι και πάντοτε θα είναι μία κοινωνία και μια κοινότητα προσώπων, δημιουργεί τις συνθήκες εκείνες από τις οποίες πάντοτε θα πηγάζει η αγάπη, η αποδοχή, ο σεβασμός κι όλες εκείνες οι αξίες που θα προάγουν όλα τα μέλη της ξεχωριστά ν’ αποκτήσουν την ξεχωριστή εκείνη χάρη και να γίνουν ζωντανές εικόνες του Θεού. Όπως πολύ σωστά απεφάνθησαν και οι Πατέρες της Συνόδου, οι συζυγικές και οικογενειακές σχέσεις έχουν ηθικό κύρος όταν προάγουν την αξιοπρέπεια και την κλήση του κάθε προσώπου ξεχωριστά και τα ενθαρρύνουν σε μία ειλικρινή και πλήρη αυτοπροσφορά».

49. «Η γυναίκα έχει τόση αξία και τόση ευθύνη όση και ο άνδρας. Αυτή η ισότητα λαμβάνει σάρκα και οστά με την αμοιβαία αυτοπροσφορά των συζύγων και την από κοινού αυτοπροσφορά τους στα παιδιά τους, κάτι που αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του γάμου και της οικογένειας. Αλλά αυτό που η ίδια η ανθρώπινη λογική διαισθάνεται και αναγνωρίζει έχει ήδη πληρέστερα αποκαλυφθεί από τον ίδιο το Λόγο του Θεού. Και αυτό γιατί η ιστορία της σωτηρίας του κόσμου είναι μία συνεχής και φωτεινή μαρτυρία της αξίας της γυναίκας» (FC, 22).

 

Δικαιώματα και καθήκοντα της γυναίκας

50. «Δημιουργώντας ο Θεός τον άνθρωπο «αρσενικό και θηλυκό» όπως διαβάζουμε στο Βιβλίο της Γενέσεως, τους δωρίζει και τους αναγνωρίζει ίση προσωπική αξιοπρέπεια, εμπλουτίζοντάς τους με αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα και με ευθύνες που μόνο το ανθρώπινο πρόσωπο μπορεί να αναλάβει. Στη συνέχεια ο Θεός φανερώνει την αξιοπρέπεια της γυναίκας με τον πιο υπέροχο τρόπο, αναλαμβάνοντας ο ίδιος την ανθρώπινη σάρκα από την Παρθένο Μαρία, την οποία η Εκκλησία τιμά ως Θεομήτορα, την ονομάζει νέα Εύα και την προτείνει ως πρότυπο της απολυτρωμένης γυναίκας. Η διακριτική συγχρόνως στοργή και η φιλία του Ιησού προς τις γυναίκες που προσκάλεσε να τον ακολουθήσουν, η εμφάνισή του το πρωί της Αναστάσεώς του σε μία γυναίκα, πριν ακόμα φανερωθεί στους άλλους μαθητές του , η αποστολή την οποία ανέθεσε στις γυναίκες να μεταφέρουν το χαρμόσυνο άγγελμα της Ανάστασής του στους Αποστόλους, όλα αυτά επιβεβαιώνουν την ιδιαίτερη εκτίμηση που είχε ο Χριστός για την γυναίκα» (FC, 22).

51. «Η Εκκλησία ξέρει ότι ο άνδρας και η γυναίκα έχουν λάβει από το Θεό διαφορετική κλήση, γι’ αυτό όσο της είναι δυνατό οφείλει να προάγει την ισότητα και τα δικαιώματα τους και την αξία τους μέσα στους ίδιους τους κόλπους της. Αυτό θα ωφελήσει όλους: και την οικογένεια και την Εκκλησία. Εντούτοις είναι προφανές ότι όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι πρέπει η γυναίκα ν’ απαρνηθεί την θηλυκότητά της ή να μιμηθεί τα αρσενικά χαρακτηριστικά και πρότυπα, αλλά ότι [τα προνόμια και τα δικαιώματα της γυναίκας] εκφράζουν το πλήρωμα του πραγματικού ανθρωπίνου χαρακτήρα της. Αυτήν την πλήρη ανθρώπινη θηλυκότητα η γυναίκα οφείλει να φανερώνει με την όλη συμπεριφορά της τόσο μέσα στην οικογένεια όσο και έξω απ’ αυτήν, χωρίς όμως να λησμονεί ότι πρέπει η συμπεριφορά αυτή να συμφωνεί με τα ήθη και την παιδεία, που εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία» (FC, 23).

52. «Δυστυχώς, το χριστιανικό μήνυμα για την αξιοπρέπεια της γυναίκας προσκρούει σε μια επίμονη νοοτροπία, που θεωρεί την ανθρώπινη ύπαρξη όχι ως πρόσωπο αλλά ως πράγμα, ως αντικείμενο αγοραπωλησίας στην υπηρεσία του εγωιστικού συμφέροντος και της σκέτης ηδονής. Το πρώτο θύμα αυτής της νοοτροπίας είναι η γυναίκα» (FC, 24).

 

Ο άνδρας ως σύζυγος και πατέρας (FC, 25)

 

Τα δικαιώματα του παιδιού (FC, 26)

55. «Μέσα στην οικογένεια, την κοινότητα δηλαδή των προσώπων, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη και ειδική προσοχή στο παιδί, ώστε να εκτιμάται όλο και περισσότερο η προσωπική του αξία και να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματά του, που πρέπει να φροντίζονται με γενναιοφροσύνη. Αυτό ισχύει για κάθε παιδί, όμως επείγει περισσότερο όταν το παιδί είναι μικρό και έχει ανάγκη απ’ όλα αυτά, ή όταν είναι άρρωστο, όταν ακόμα υποφέρει ή μειονεκτεί. Ζητώντας και τρέφοντας μια τρυφερή και μεγάλη φροντίδα για κάθε παιδί που έρχεται στον κόσμο, η ίδια η Εκκλησία επιτελεί έναν από τους κυριότερούς προορισμούς της . Κι αυτό γιατί έχει πράγματι κληθεί να γνωστοποιήσει και ξαναπροτείνει στην ιστορία των ανθρώπων το παράδειγμα και την εντολή του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ο οποίος θέλησε να τοποθετήσει το παιδί στο κέντρο της Βασιλείας του Θεού, λέγοντας: «Αφήσετε τα παιδιά να έρθουν προς εμέ, καθότι σ’ αυτά ανήκει η Βασιλεία του Θεού» (Λκ. 18,16).

56. «Σ’ αυτό το σημείο ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ επανέλαβε τα όσα είχε πει στη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών στις 2 Οκτωβρίου 1979: «Επιθυμώ… να εκφράσω την χαρά που γεννούν μέσα στον καθένα μας τα παιδιά, η άνοιξη της ζωής, η πρόγευση της μέλλουσας ιστορίας της κάθε μίας σημερινής επίγειας πατρίδας. Καμία χώρα του κόσμου και κανένα πολιτικό σύστημα δεν μπορούν να προγραμματίσουν το ίδιο τους το μέλλον παρά μόνο μέσα απ’ την εικόνα αυτών των νέων γενεών, που μετά οι γονείς τους θ’ αναλάβουν την ποικιλόμορφη κληρονομιά των αξιών, των καθηκόντων και των επιθυμιών του έθνους στο οποίο ανήκουν αλλά και όλης της ανθρώπινης οικογένειας. Η μέριμνα που θα ληφθεί για το παιδί, πριν ακόμα γεννηθεί, από την πρώτη στιγμή της συλλήψεώς του μέχρι την παιδική και την εφηβική του ηλικία, είναι ο πρωταρχικός και κυριότερος τρόπος με τον οποίον ο άνθρωπος εξακριβώνει τη σχέση του προς τον άνθρωπο».

57. «Η υποδοχή, η αγάπη, η εκτίμηση, η πολλαπλή και ενιαία εξυπηρέτηση – υλική, στοργική, παιδαγωγική και πνευματική – που θα παρασχεθούν σε κάθε παιδί που έρχεται στον κόσμο οφείλουν να είναι διαρκώς ένα χαρακτηριστικό και απαράγραπτο γνώρισμα των χριστιανών και ιδιαίτερα των χριστιανικών οικογενειών. Έτσι, τα παιδιά, ενώ θα μπορούν να μεγαλώνουν «σε σοφία, σε ηλικία και σε χάρη, μπροστά στο Θεό και στους ανθρώπους» (Λκ 2, 52), θα προσφέρουν την πολύτιμη συμβολή τους στην οικοδόμηση της οικογενειακής κοινότητας αλλά και στον εξαγιασμό των γονέων τους».

 

 

Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΝΤΟΛΗ:

«ΤΙΜΑ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΣΟΥ»

(ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΥΛΟΣ Β’:

«ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ» , ΑΡ. 15)

 

59. «Τίμα τον Πατέρα σου και την Μητέρα σου, για να γίνεις μακροχρόνιος επί της γης, την οποία σου δίνει ο Κύριος ο Θεός σου». Αυτή η εντολή ακολουθεί τα τρία βασικά παραγγέλματα τα αναφερόμενα στη σχέση του ανθρώπου και του λαού του Ισραήλ με το Θεό: «άκουσε Ισραήλ, ο Κύριος ο Θεός μας είναι ο μόνος Κύριος. Μην έχεις άλλους Θεούς εκτός από μένα». Ιδού η πρώτη εντολή και η πιο μεγάλη, η εντολή της αγάπης για το Θεό «υπεράνω κάθε πράγματος». Πρέπει να τον αγαπάς «εξ’ όλης της καρδιάς σου και εξ’ όλης της ψυχής σου και εξ’ όλης της δυνάμεώς σου». Είναι σημαντικό το ότι η τέταρτη εντολή τοποθετείται ακριβώς σ’ αυτό το κείμενο: «Τίμα τον Πατέρα σου και την Μητέρα σου» γιατί είναι για σένα κατά μία έννοια, οι αντιπρόσωποι του Κυρίου, εκείνοι που σου έχουν δώσει τη ζωή, που σ’ έχουν εισαγάγει στην ανθρώπινη ύπαρξη, μέσα σε μία γενεά, μέσα σ’ ένα έθνος, μέσα σ’ ένα πολιτισμό. Μετά το Θεό, είναι οι πρώτοι ευεργέτες σου. Εάν ο Θεός είναι μόνο καλός, εάν είναι το ίδιο το Καλό, οι γονείς συμμετέχουν με τρόπο μοναδικό σ’ αυτή την υπέρτατη καλοσύνη. Συνεπώς, τίμα τους γονείς σου! Υπάρχει εκεί μία κάποια αναλογία με τη λατρεία την οφειλόμενη στον Θεό.

60. Η τέταρτη εντολή είναι στενά συνδεδεμένη με την εντολή της αγάπης. Μεταξύ «τίμα» και «αγάπα» ο δεσμός είναι βαθύς. Η τιμή, στην ουσία της, είναι προσκολλημένη στην αρετή της δικαιοσύνης, αλλά εκείνη, με τη σειρά της, δεν μπορεί πλήρως ν’ ασκηθεί χωρίς να επικαλεσθεί την αγάπη, την αγάπη για το Θεό και για τον πλησίον. Και ποιος είναι ο πλέον πλησίον, παρά τα μέλη της οικογένειας, παρά οι γονείς και τα παιδιά;

 

Οι υπερήλικες στην οικογένεια (FC, 27)

61. «Υπάρχει μία παιδεία που ενθαρρύνει το σεβασμό και την αγάπη προς τους υπερήλικες. Αντί να τους απομακρύνουν από μία οικογένεια, ή να τους ανέχονται σαν ένα περιττό βάρος, τους κρατούν μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον, ως μέλη ενεργά και υπεύθυνα, που αν και σέβονται την αυτονομία της νέας οικογένειας, αποτελούν για τους νέους μια πολύτιμη μαρτυρία του παρελθόντος καθώς και μία πηγή σοφίας για τους νέους και για το μέλλον. Αντίθετα, υπάρχει μία άλλη αντιμετώπιση επηρεασμένη κυρίως από την ακατάπαυστη βιομηχανική και αστική ανάπτυξη, που οδήγησε κι εξακολουθεί να οδηγεί τους υπερήλικες σε απαράδεκτα περιθώρια, προκαλώντας τους επίσης πόνους και σε πολλές οικογένειες πνευματική πτώχευση. Είναι ανάγκη η ποιμαντική δράση της Εκκλησίας να παρακινεί τον καθένα και να αξιοποιεί τον σημαίνοντα ρόλο που έχουν οι υπερήλικοι μέσα στην πολιτική κι εκκλησιαστική κοινότητα και ιδιαίτερα μέσα στην οικογένεια».

Η οικογενειακή προσευχή (FC, 56)

62. «Η οικογενειακή προσευχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και γίνεται από κοινού: μαζί προσεύχονται ο άνδρας και η γυναίκα, μαζί οι γονείς και τα παιδιά. Η κοινωνία στην προσευχή είναι συνάμα καρπός και απαίτηση της κοινωνίας που χορηγείται από τα μυστήρια του βαπτίσματος και του γάμου. Στα μέλη της χριστιανικής οικογένειας μπορούν να εφαρμοσθούν ιδιαίτερα τα λόγια με τα οποία ο Χριστός υποσχέθηκε την παρουσία του: «Πάλι, αλήθεια σας λέω: αν δυο, μεταξύ σας, συμφωνήσουν πάνω στη γη να ζητήσουν οποιοδήποτε πράγμα, θα τους γίνει από τον Πατέρα μου που βρίσκεται στους ουρανούς. Διότι, όπου βρίσκονται συναγμένοι δυο ή τρεις στο όνομά μου, εκεί είμαι κι εγώ ανάμεσά τους». (Μτ. 18, 19-20)».

63. «Πρωτότυπο περιεχόμενο αυτής της προσευχής είναι ο ίδιος ο οικογενειακός βίος, ο οποίος διαμέσου των διαφόρων επεισοδίων του ερμηνεύεται ως κλήση προερχόμενη από τον Θεό και ενεργούμενη ως υιϊκή ανταπόκριση στο κάλεσμά Του. Έτσι, χαρές και θλίψεις, ελπίδες και οδύνες, γεννήσεις και γενέθλια, επέτειοι γάμου των γονέων, αναχωρήσεις, απουσίες και επιστροφές, σπουδαίες και αποφασιστικές επιλογές, ο θάνατος προσφιλών κ.α. είναι σημεία της γεμάτης αγάπη, παρουσίας του Θεού στην ιστορία της οικογένειας. Γι’ αυτό οι στιγμές αυτές οφείλουν να γίνουν ευνοϊκή ώρα ευχαριστίας και ικεσίας, ευκαιρία να εμπιστευθούν όλοι την οικογένειά τους στα χέρια του Κοινού Πατέρα, που βρίσκεται στους ουρανούς, αλλά αγαπά και φροντίζει την οικογένεια στη γη. Άλλωστε, η αξία και η ευθύνη της χριστιανικής οικογένειας ως «κατ’ Οίκον Εκκλησίας» δεν μπορούν να βιωθούν παρά μόνο με τη συνεχή βοήθεια του Θεού, η οποία όμως θα παρέχεται ανελλιπώς όταν ζητείται ικετευτικά με ταπείνωση και με πίστη κατά την προσευχή».

 

Η οικογένεια και η Αγία Ευχαριστία (FC, 57)

64. «Το καθήκον της χριστιανικής οικογενείας για εξαγιασμό έχει τη πρώτη του ρίζα στο βάπτισμα και τη μέγιστη έκφραση του στην Ευχαριστία, με την οποία ο χριστιανικός γάμος συνδέεται στενά. Η Β’ Βατικανή Σύνοδος θέλησε να υπενθυμίσει την ειδική σχέση που συνδέει την Ευχαριστία με τον γάμο, ζητώντας «κανονικά ο γάμος να τελείται στη Θεία Λειτουργία». Η ανακάλυψη δε και διερεύνηση αυτής της σχέσεως είναι απολύτως αναγκαία για να κατανοηθούν και να βιωθούν έντονα οι χάριτες και οι ευθύνες του χριστιανικού γάμου και της χριστιανικής οικογένειας».

65. «Η Ευχαριστία είναι μάλιστα η πηγή του χριστιανικού γάμου. Κι αυτό γιατί η ευχαριστιακή θυσία παριστάνει τη γεμάτη αγάπη συμφωνία που συνήψε ο Χριστός με την Εκκλησία, σφραγισμένη με το αίμα του σταυρού του. Αυτή ακριβώς η θυσία της νέας και αιώνιας Συνθήκης είναι για τους χριστιανούς συζύγους η ζωντανή πηγή που πλάθει εσωτερικά και ζωογονεί συνεχώς την συζυγική τους συμφωνία. Ως «αναβίωση» της γεμάτης αγάπη θυσίας του Χριστού υπέρ της Εκκλησίας, η Ευχαριστία είναι πηγή αγάπης. Μέσα δε στο ευχαριστιακό δώρο της αγάπης, η χριστιανική οικογένεια ανακαλύπτει το θεμέλιο και την ψυχή της «κοινωνίας» της και της «αποστολής» της. Διότι ο ευχαριστιακός άρτος πλάθει από τα διάφορα μέλη της οικογενειακής κοινότητος ένα μόνο σώμα, εκδήλωση της ευρείας ενότητας της Εκκλησίας και συμμετοχή σ’ αυτήν την ενότητα. Η δε συμμετοχή στο σώμα του Χριστού που «δόθηκε» για μας και στο αίμα του που «χύθηκε» για μας, γίνεται για τη χριστιανική οικογένεια ανεξάντλητη πηγή ιεραποστολικού δυναμισμού».

 

Δ. Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΕΤΑΙ

 

66. Σήμερα δίδεται η δυνατότητα στα παιδιά να προετοιμαστούν για την ζωή σε διάφορους τομείς (επαγγελματικό, πολιτιστικό κλπ.). Συχνά η προετοιμασία για τον πιο σπουδαίο τομέα της ζωής, αυτό της οικογένειας και του γάμου στον οποίο αυτή βασίζεται, είναι υποτυπώδης για να μην πούμε ανύπαρκτη. Για αυτό το λόγο τα επίσημα κείμενα της Εκκλησίας επιμένουν για μια κατάλληλη προετοιμασία για τον γάμο και επομένως για την οικογένεια. Η Familiaris Consortio επισημαίνει την προσοχή μας για ορισμένες ιδιαίτερες καταστάσεις στην οικογένεια.

 

Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ (FC, 66)

Ανάγκη προετοιμασίας

67. «Στις μέρες μας η προετοιμασία των νέων για το γάμο και τον οικογενειακό βίο είναι πιο αναγκαία από ποτέ… Πολλά αρνητικά φαινόμενα που οικτίρουμε σήμερα μέσα στις οικογένειες, εμφανίζονται επειδή μέσα στις καινούργιες καταστάσεις οι νέοι έχουν χάσει την σωστή ιεράρχηση των αξιών αλλά και επειδή, στερούμενοι ασφαλών κριτηρίων συμπεριφοράς, δεν ξέρουν πλέον πώς να αντιμετωπίσουν και να επιλύσουν τις διάφορες δυσκολίες. Εντούτοις η πείρα διδάσκει ότι όσοι νέοι έχουν προετοιμασθεί καλά στον οικογενειακό βίο, κατά γενική ομολογία επιτυγχάνουν καλύτερα από τους άλλους».

 

68. «Τούτο ισχύει ακόμη περισσότερο για τον χριστιανικό γάμο, ο οποίος έχει επιδράσει και στην αγιότητα πολλών ανδρών και γυναικών. Γι’ αυτό η Εκκλησία οφείλει να προάγει τα άριστα και τα εντατικότερα προγράμματα προετοιμασίας του γάμου, αφ’ ενός μεν για να περιορίσει κατά το δυνατόν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πολλά ανδρόγυνα, κυρίως όμως για να οδηγήσει με ασφάλεια τους γάμους στην επιτυχία και την τέλεια ωριμότητα. Η προετοιμασία του γάμου οφείλει να θεωρείται και να ενεργείται ως διεργασία βαθμιαία και αδιάκοπη, διότι περιλαμβάνει τρεις κύριους σταθμούς: την απώτερη, την εγγύτερη και την άμεση προετοιμασία».

Απώτερη προετοιμασία

69. «Η απώτερη προετοιμασία αρχίζει από την ίδια την παιδική ηλικία, σύμφωνα με τη σοφή οικογενειακή παιδαγωγία, που έχει σκοπό να κατευθύνει τα παιδιά για ν’ ανακαλύψουν ότι είναι προικισμένα αφ’ ενός μεν με μια ψυχολογία πλούσια και πολυσύνθετη, αφ’ ετέρου δε με μια προσωπικότητα ιδιαίτερη, που έχει τις δικές της δυνάμεις αλλά και τις δικές της αδυναμίες. Είναι η περίοδος κατά την οποία ενσταλάζεται η εκτίμηση κάθε αληθινής ανθρώπινης αξίας τόσο στις προσωπικές σχέσεις όσο και στις κοινωνικές, με όλο τον αντίκτυπο που έχει τούτο στη διάπλαση του χαρακτήρα, στην κυριαρχία των ροπών και στη σωστή τους χρήση, στον τρόπο με τον οποίο θεωρείται και συναντάται το άλλο φύλο κ.ο.κ. Ειδικά δε για τους χριστιανούς, απαιτείται επιπλέον σταθερή πνευματική και κατηχητική μόρφωση, η οποία να δείχνει ότι ο γάμος είναι μια αληθινή κλήση και αποστολή, χωρίς να αποκλείεται η δυνατότητα της ολικής αυτοπροσφοράς στο Θεό με το κάλεσμα στην ιεροσύνη ή στο μοναχικό βίο».

Εγγύτερη προετοιμασία

70. «Πάνω σ’ αυτή τη βάση θα στηριχθεί η εγγύτερη προετοιμασία. Αυτή, αρχίζοντας από την κατάλληλη ηλικία και με ανάλογη κατήχηση, περιλαμβάνει σαν να πρόκειται για κατηχούμενο, μία ειδικότερη προγύμναση στα μυστήρια, μία ανακάλυψή τους θα μπορούσαμε να πούμε. Αυτή η ανακαινισμένη κατήχηση όλων όσοι προετοιμάζονται για το χριστιανικό γάμο, είναι απολύτως αναγκαία ώστε το μυστήριο να τελεσθεί και να βιωθεί με τις αρμόζουσες ηθικές και πνευματικές διαθέσεις. Τη θρησκευτική εκπαίδευση των αρραβωνιασμένων οφείλει να τη συμπληρώσει την κατάλληλη στιγμή και ανάλογα με τις εκάστοτε απαιτήσεις μια προετοιμασία στη συζυγική συμβίωση. Μια τέτοια προετοιμασία, εμφανίζοντας το γάμο σαν προσωπική σχέση ανδρός και γυναικός που πρέπει διαρκώς να αναπτύσσεται, οφείλει να τους ενθαρρύνει για να διερευνούν τα προβλήματα της συζυγικής σεξουαλικότητας και της υπεύθυνης πατρότητας με τις συναφείς προς αυτά και απαραίτητες ιατρό – βιολογικές γνώσεις και να τους εξοικειώνει με καλές μεθόδους ανατροφής των τέκνων, ευνοώντας την απόκτηση των στοιχείων που θεμελιώνουν την καλά οργανωμένη πορεία της οικογένειας (σταθερή εργασία, επαρκή οικονομικά μέσα, συνετή διαχείριση, γνώσεις οικιακής οικονομίας κτλ.). Τέλος δεν πρέπει να παραμεληθεί η προετοιμασία στην οικογενειακή αποστολή, στην αδελφοσύνη και στη συνεργασία με τις άλλες οικογένειες, στην ενεργό ένταξη σε ομίλους, συλλόγους, κινήματα και πρωτοβουλίες που έχουν ως σκοπό το ανθρώπινο και χριστιανικό καλό της οικογένειας».

Άμεση προετοιμασία

71. «Η άμεση προετοιμασία στην τέλεση του μυστηρίου του γάμου, οφείλει να γίνεται κατά τους τελευταίους μήνες και μάλιστα κατά τις τελευταίες εβδομάδες που προηγούνται του γάμου, ώστε να δοθεί νέα σημασία, νέο περιεχόμενο και νέος τύπος στη λεγόμενη προγαμιαία έρευνα την οποία επιβάλλει το κανονικό δίκαιο. Πάντοτε αναγκαία σε κάθε περίπτωση, η προετοιμασία αυτή επιβάλλεται επιτακτικότερα όταν οι μνηστευμένοι εμφανίζουν ακόμη ατέλειες και δυσχέρειες στη χριστιανική διδασκαλία και πράξη».

Ανάμεσα στα στοιχεία που πρέπει να μεταδοθούν κατ’ αυτή την πορεία της πίστεως, ανάλογη προς την προγύμναση των κατηχουμένων, είναι η βαθιά γνώση του μυστηρίου του Χριστού και της Εκκλησίας ως και της σημασίας χάριτος και ευθύνης μέσα στο χριστιανικό γάμο, αλλά και η προετοιμασία για την ενεργό και συνειδητή συμμετοχή στη ιερά ακολουθία του μυστηρίου του γάμου. Η χριστιανική οικογένεια και ολόκληρη η εκκλησιαστική κοινότητα οφείλουν να αισθανθούν ότι είναι εντεταγμένες στις διάφορες φάσεις της προετοιμασίας του γάμου, της οποίας χαράξαμε μόνο τις μεγάλες κατευθυντήριες γραμμές».

Ποιμαντική μετά το γάμο (FC, 69)

72. «Η ποιμαντική μέριμνα για την κανονικά συσταθείσα οικογένεια, σημαίνει στην πράξη ότι όλα τα μέλη της τοπικής εκκλησιαστικής κοινότητας αναλαμβάνουν να βοηθήσουν το ανδρόγυνο να ανακαλύψει και να βιώσει την νέα του κλήση και τη νέα του αποστολή. Για να γίνεται η οικογένεια μία ολοένα και πιο αληθινή κοινωνία αγάπης είναι ανάγκη όλα της τα μέλη να βοηθούνται και να μορφώνονται έτσι ώστε να ανακαλύπτουν τις ευθύνες τους απέναντι στα νέα προβλήματα, στην αμοιβαία εξυπηρέτηση και στην ενεργό συμμετοχή στη ζωή της οικογένειας».

73. «Αυτό ισχύει κυρίως για τις νέες οικογένειες, καθώς αυτές, ζώντας ξαφνικά μέσα σ’ ένα σύμπλεγμα νέων αξιών και νέων ευθυνών, είναι περισσότερο εκτεθειμένες – ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια του γάμου τους– σε ενδεχόμενες δυσκολίες, όπως οι προερχόμενες από την προσαρμογή στον από κοινού βίο ή στην τεκνοποιία. Τα νεαρά ανδρόγυνα πρέπει να μάθουν να δέχονται εγκάρδια και να αξιοποιούν έξυπνα τη διακριτική, ευγενική και γενναιόψυχη βοήθεια άλλων ανδρογύνων που ήδη από καιρό βιώνουν την εμπειρία του γάμου και της οικογένειας. Έτσι, μέσα στους κόλπους της εκκλησιαστικής κοινότητος, της μεγάλης δηλαδή οικογένειας που αποτελείται από διάφορες χριστιανικές οικογένειες, κάθε οικογένεια, θέτοντας στην υπηρεσία των άλλων τη δική της ανθρώπινη πείρα, θα ανταλλάσσει με τις άλλες την παρουσία της και τη βοήθεια της, καθώς επίσης και τα δώρα της πίστεως και της χάριτος. Ζωογονούμενη από ένα πνεύμα αληθινά αποστολικό, η βοήθεια αυτή της μίας οικογένειας προς την άλλη, θα αποτελέσει έναν από τους πιο απλούς, αποτελεσματικούς και σε όλους προσιτούς τρόπους διαδόσεως όσων χριστιανικών αξιών συνιστούν την αφετηρία και το τέρμα κάθε ποιμαντικής μέριμνας. Έτσι οι νεαρές οικογένειες δεν θα περιορίζονται στο να λαβαίνουν, αλλά, δεχόμενες τέτοια βοήθεια, να γίνονται κι αυτές, με τη μαρτυρία του βίου τους και την ενεργό τους συμβολή, πηγή εμπλουτισμού των άλλων οικογενειών που έχουν συσταθεί από καιρό».

74. «Έπειτα, κατά το ποιμαντικό της έργο για τις νέες οικογένειες, η Εκκλησία οφείλει κατά ιδιαίτερο τρόπο να τις μορφώνει ώστε να βιώνουν την συζυγική τους αγάπη σε σχέση με τις απαιτήσεις της για κοινωνία και διακονία της ζωής, αλλά και να συνδυάζουν την εσωτερικότητα της ζωής μέσα στο σπίτι με το γενναιόδωρο έργο ανοικοδόμησης της Εκκλησίας και της ανθρώπινης κοινωνίας. Όταν δε, με τον ερχομό των παιδιών το ανδρόγυνο γίνει οικογένεια στην κυριολεξία, η Εκκλησία θα είναι ακόμη κοντά στους γονείς ώστε να δεχθούν τα παιδιά τους και να τα αγαπήσουν ως δώρο που τους πρόσφερε ο Κύριος της ζωής, αναλαμβάνοντας με χαρά τον κόπο που θα χρειασθεί για να εξασφαλίσουν την ανθρώπινη και τη χριστιανική τους ανάπτυξη».

 

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΩΝ

(FC, 77)

 

75. «Με περισσότερη γενναιότητα, επιδεξιότητα και σύνεση πρέπει να ασκείται η οικογενειακή ποιμαντική, κατά το παράδειγμα του Καλού Ποιμένα, ως προς τις οικογένειες οι οποίες – συχνά ανεξάρτητα από τη δική τους θέληση – έχουν να αντιμετωπίσουν αντικειμενικά δύσκολες καταστάσεις». Εδώ είναι απαραίτητο να επιστήσουμε ειδικά την προσοχή σε μερικές ιδιαίτερες κατηγορίες οικογενειών που έχουν ανάγκη όχι μόνο να τις συμπαρασταθούμε αλλά και να ασκήσουμε για χάρη τους αποφασιστικότερη πίεση στην κοινή γνώμη και προπάντων στους πολιτιστικούς, οικονομικούς και νομικούς θεσμούς ώστε να περιορισθούν στο ελάχιστο οι βαθιές αιτίες των δυσχερειών τους».

Οικογένειες μεταναστών

76. «Σ’ αυτές τις κατηγορίες ανήκουν οι οικογένειες όσων μεταναστεύουν για λόγους εργασίας. Οι οικογένειες όσων αναγκάζονται να απουσιάζουν για πολύ καιρό, όπως οι στρατιωτικοί, οι ναυτικοί και γενικά οι ταξιδιώτες… Οι οικογένειες των μεταναστών, ιδιαίτερα εάν πρόκειται για εργάτες και χωρικούς, πρέπει να μπορούν να συναντούν παντού στην Εκκλησία μια πατρίδα δική τους. Αυτό είναι καθήκον της Εκκλησίας σύμφωνο με τη φύση της, διότι η Εκκλησία είναι σημείο ενότητας στη διαφορετικότητα. Όσο είναι δυνατό, πρέπει οι μετανάστες να έχουν την συμπαράσταση ιερέων του δικού τους λειτουργικού τύπου, της δικής τους παιδείας, του δικού τους γλωσσικού ιδιώματος…»

Δύσκολες καταστάσεις για την οικογένεια

77. «Άλλες δύσκολες ώρες που η οικογένεια έχει ανάγκη από τη βοήθεια της εκκλησιαστικής κοινότητας και των ποιμένων της μπορούν να είναι οι εξής: η ανήσυχη εφηβεία των παιδιών, που αμφισβητεί τα πάντα και μερικές φορές μάλιστα γίνεται και βίαιη· ο γάμος τους που τους αποκόπτει από την οικογένεια καταγωγής τους· η ακατανοησία των πιο αγαπητών προσώπων ή η έλλειψη αγάπης τους· η εγκατάλειψη από τον σύζυγο ή η απώλειά του, που ανοίγει την πόρτα στην οδυνηρή εμπειρία της χηρείας, ο θάνατος ενός μέλους της οικογένειας ,που ακρωτηριάζει την οικογένεια και μετασχηματίζει βαθιά τον αρχικό της πυρήνα[3]».

78. «Ομοίως, η Εκκλησία δεν μπορεί να αμελήσει το γήρας με όλα τα θετικά και τα αρνητικά του στοιχεία, που είναι: η δυνατότητα εμβάθυνσης στη συζυγική αγάπη, η οποία διαρκώς εξαγνίζεται και εξευγενίζεται από την πολυχρόνια και αδιάκοπη πιστότητα· η διαθεσιμότητα να θέσουν οι ηλικιωμένοι σύζυγοι στην υπηρεσία των άλλων με νέο τρόπο τα αποθέματα της καλοσύνης και σωφροσύνης τους καθώς και των δυνάμεων που απέμειναν· η βαριά μοναξιά που είναι συνήθως ψυχολογική και συναισθηματική παρά σωματική λόγω εγκατάλειψης ή έλλειψης φροντίδας από τα παιδιά των συγγενών · ο πόνος ο προερχόμενος από την βαθμιαία παρακμή των δυνάμεων, από την ταπείνωση λόγω αναγκαστικής εξαρτήσεως από τους άλλους· από την πικρία επειδή αισθάνονται ότι έγιναν βάρος για τους προσφιλείς · από την προσέγγιση των τελευταίων στιγμών του βίου. Αυτά είναι αφορμές από τις οποίες μπορούν ο ευκολότερα να κατανοηθούν και να βιωθούν οι υπερέχουσες όψεις της πνευματικότητας του γάμου και της οικογένειας που εμπνέονται από την αξία του σταυρού και της Αναστάσεως του Χριστού, πηγής αγιασμού και εσωτερικής χαράς κατά τον καθημερινό βίο, ενόψει των μεγάλων εσχατολογικών αληθειών της αιωνίου ζωής. Σε όλες αυτές τις διάφορες καταστάσεις να μην παραμελείται ποτέ η προσευχή, πηγή φωτός και δυνάμεως συνάμα δε και τροφή της χριστιανικής ελπίδας».

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

ΔΙΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ (FC, 86 )

79. «Είναι άρα απαραίτητο και επείγον, κάθε άνθρωπος με αγαθές διαθέσεις να αναπτύξει επιμελώς όλες του τις δυνάμεις για να διασώσει και να προαγάγει τις αξίες και τις απαιτήσεις της οικογένειας… [Τα τέκνα της Εκκλησίας] οφείλουν να αγαπήσουν την οικογένεια με τρόπο ιδιαίτερο. Η παραγγελία αυτή είναι συγκεκριμένη και απαιτητική. Αγάπη προς την οικογένεια σημαίνει εκτίμηση των αξιών και των δυνατοτήτων της και συνεχή προσπάθεια για την προαγωγή τους. Αγάπη προς την οικογένεια σημαίνει αναγνώριση των κινδύνων και των κακών που την απειλούν ώστε να κατορθώσει να τα υπερπηδήσει. Αγάπη προς την οικογένεια σημαίνει εξεύρεση τρόπων ώστε να της εξασφαλισθεί ένα περιβάλλον που να διευκολύνει την ανάπτυξή της. Άλλο υπέροχο είδος αγάπης είναι το να πείσει κανείς την σημερινή οικογένεια, η οποία συχνά οδηγείται στον πειρασμό της αποθαρρύνσεως ή αγωνιά από τις συνεχιζόμενες δυσκολίες, να πιστεύσει και πάλι στον εαυτό της, στον πλούτο της, τον οποίον έχει «είτε κατά φύσιν είτε κατά χάριν», στην αποστολή την οποία της έχει αναθέσει ο Θεός. «Ναι, πρέπει οι σημερινές οικογένειες να επανέλθουν στην αποστολή τους! Πρέπει να ακολουθήσουν τον Χριστό».

80. «Οι χριστιανοί οφείλουν επίσης να κηρύττουν με χαρά και πεποίθηση τη «χαρμόσυνη είδηση» σχετικά με την οικογένεια, η οποία έχει απόλυτη ανάγκη να ακούει και να εννοεί όλο και βαθύτερα τα αυθεντικά λόγια που της αποκαλύπτουν την ταυτότητά της, τον εσωτερικό της πλούτο, τη σπουδαιότητα που έχει η αποστολή της μέσα στην πολιτεία των ανθρώπων και την πολιτεία του Θεού».

81. «Η Εκκλησία γνωρίζει τον δρόμο που θα οδηγήσει την οικογένεια στο κέντρο της βαθιάς της αλήθειας. Τον έμαθε στο σχολείο του Χριστού και της ιστορίας, την οποία ερμηνεύει υπό το φως του Αγίου Πνεύματος. Δεν τον επιβάλλει, αλλά αισθάνεται μέσα της την απαράγραπτη ανάγκη να τον προτείνει σε όλους χωρίς φόβο, μάλιστα δε με μεγίστη εμπιστοσύνη και ελπίδα, αν και ξέρει ότι η «χαρμόσυνη είδηση» περιλαμβάνει επίσης τη γλώσσα του σταυρού. Η οικογένεια, όμως, ακριβώς διαμέσου του σταυρού μπορεί να φθάσει στην πληρότητα τού είναι της και στην τελείωση της αγάπης της».