Ιερά Σύνοδος Καθολικής Ιεραρχίας Ελλάδος
Συνοδική Επιτροπή «Δικαιοσύνη & Ειρήνη»
Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ
Συντονισμένη Δράση εντός του 2015
για τον αυξανόμενο ρατσισμό και την ξενοφοβία στην Ευρώπη
Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή ήπειρο, οι εκλογές σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν δείξει μια σημαντική άνοδο των κομμάτων που υπερασπίζονται τα εθνικά τους συμφέροντα σε βάρος πανανθρώπινων αξιών, καθώς και διεθνών δεσμεύσεων και υποχρεώσεων. Ως διευρωπαϊκό φαινόμενο, είναι ένα θέμα που προκαλεί σοβαρή ανησυχία. Αντανακλά πολύ περισσότερο απ` ό,τι μια κατανοητή αντίδραση στο προφανές γεγονός ότι, κατά καιρούς, τα ευρωπαϊκά ή εθνικά πολιτικά όργανα δεν λειτουργούν καλά. Για το λόγο αυτό, εμείς, η Διάσκεψη των 31 Εθνικών Επιτροπών “ Δικαιοσύνη και Ειρήνη” Ευρώπης, ζητούμε από τους πολιτικούς ηγέτες σε όλα τα επίπεδα και από την κοινωνία των πολιτών, να ενωθούν για την ανάπτυξη μίας ισχυρής απάντησης στο αυξανόμενο φαινόμενο του ρατσισμού και της ξενοφοβίας στην Ευρώπη. Στόχος μας είναι να διασφαλιστεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων κάθε ατόμου και να αναζητηθεί η ενότητα στην πολυμορφία ως βάση μιας πλούσιας και αληθινά ανθρώπινης κοινωνίας. Ως Χριστιανοί πασχίζουμε “να αναλάβουμε ενεργό ρόλο στη δημόσια ζωή, και να εργαστούμε προς όφελος ολόκληρης της ανθρώπινης φυλής, καθώς και για τις πολιτικές [μας] κοινότητες”. ( Άγιος Πάπας Ιωάννης 23ος, εγκύκλιος Pacem in Terris, 146 )
1) Ο εθνικισμός λαμβάνει διαφορετικές σημασίες σε διαφορετικά μέρη της Ευρώπης. Για παράδειγμα, ορισμένα πολιτικά κόμματα με εθνικιστικό πρόγραμμα ζητούν περισσότερη αυτονομία ή αναγνώριση ιδιαίτερου καθεστώτος για το έθνος ή την εθνοτική ομάδα μέσα σε ένα υπάρχον ευρωπαϊκό κράτος. Αυτός είναι ένας νόμιμος πολιτικός στόχος και δεν μπορεί να καταδικαστεί, εφόσον βέβαια ακολουθείται από δημοκρατικά και μη βίαια μέσα και εκφράζεται με σεβασμό για τον «Άλλο» μέσα στην κοινωνία. Ούτε μπορεί να δικαιολογήσει οποιαδήποτε μορφή λεκτικής βίας.
2) Η κοινωνική διδασκαλία της ( Καθολικής ) Εκκλησίας επιμένει ότι όλα τα ανθρώπινα όντα είναι ίσα, αλλά επιβεβαιώνει επίσης ότι τα έθνη, οι πολιτισμοί και οι μειονότητες στο πλαίσιο των υφιστάμενων εθνικών κρατών έχουν δικαιώματα και πρέπει να γίνονται σεβαστά. Ως εκ τούτου, τίποτα δεν μπορεί να ειπωθεί ενάντια σε μια ισχυρή σύνδεση κάποιου με τον τόπο γέννησής του, την αγάπη του για τη μητρική του γλώσσα, ή ενάντια στη συμμετοχή του στις πολιτιστικές εκδηλώσεις του έθνους του. Το τελευταίο δεν είναι -όπως όλοι γνωρίζουμε- αμετάβλητο, αλλά βρίσκεται σε συνεχή αλλαγή και είμαστε όλοι παρόντες σε αυτήν την αλλαγή. Παρ’ όλα αυτά, συχνά έχουμε καλούς λόγους να είμαστε περήφανοι για την οικογένειά μας ή την τοπική κοινότητά μας. Έχουμε, επίσης, καλά επιχειρήματα που συνδέονται με τη χώρα μας και θα μπορούσαμε να είμαστε ακόμα πιο περήφανοι για τα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή την ομάδα των εθνών που συγκεντρώθηκε στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης.
3) Αυτό που μας ανησυχεί είναι η αυξανόμενη τάση αναζήτησης της δημοφιλίας και της ισχύος μέσω απλοϊκών πολιτικών προγραμμάτων και συνθημάτων, που βασίζονται στην ιδέα ότι η ευημερία και η ασφάλεια είναι δυνατό να επιτευχθούν μόνο με εφαρμογή μονομερών εθνικών μέτρων, κι αν είναι απαραίτητο ακόμα και εις βάρος άλλων λαών. Αυτά τα συνθήματα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στα τμήματα των κυρίαρχων μέσων μαζικής ενημέρωσης, και, επομένως, ενισχύονται και προσανατολίζουν τη γενική πολιτική ατζέντα της χώρας προς μια εθνικιστική κατεύθυνση. Αυτά τα συνθήματα, συχνά, ρατσιστικά ή ξενοφοβικά στην έκφρασή τους, ανακαλούν αναπόφευκτα στη μνήμη μας τις εριστικές και υπερβολικά εθνικιστικές πολιτικές που είχαν προηγηθεί των Παγκοσμίων Πολέμων. Προτείνοντας ότι το έθνος, η εθνικότητα και οι υποκρυπτόμενοι αρχέγονοι μύθοι τους είναι μια κατάλληλη απάντηση στις σύγχρονες προκλήσεις μας, αυτά τα κόμματα και οι υποστηρικτές τους, ανατρέχουν σε ένα παράδειγμα αποκλεισμού που θα κάνει τα πράγματα χειρότερα αντί να επιλύσει τα προβλήματα.
4) Ο «εθνικισμός του αποκλεισμού» -όπως προτείνουμε να αποκαλείται- είναι αντίθετος προς την αξία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αρνείται τη δικαιοσύνη, επειδή ορίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα στη βάση της εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής καταγωγής και –εντέλει- αποτελεί απειλή για την κοινωνική συνοχή σε τοπικό επίπεδο και για την ειρήνη μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Ο σεβασμός για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου απορρέει άμεσα από την πίστη μας στον αναστημένο Χριστό και στη θεϊκή Δημιουργία του άνδρα και της γυναίκας κατ’ εικόνα του. «Δικαιοσύνη και Ειρήνη» είναι το όνομά μας. Γι’ αυτό δεσμευόμαστε να αντιταχθούμε στην εθνικισμό του αποκλεισμού με ισχυρή αποφασιστικότητα.
5) Η αναζήτηση μιας ενιαίας, απλής λύσης για την πολύπλοκη πραγματικότητα της ζωής είναι μια έμφυτη ανθρώπινη αντίδραση. Παίζοντας με τους μεγαλύτερους φόβους των ανθρώπων, λαϊκιστές και εθνικιστές πολιτικοί προσπαθούν να πάρουν την εξουσία, προσφέροντας απλές λύσεις, αγνοώντας το γεγονός ότι λύσεις που βασίζονται στην αδικία ή την περιθωριοποίηση ενός μέρους μιας κοινωνίας, δεν μπορούν ποτέ να οδηγήσουν σε μια ειρηνική και προοδευτική κοινότητα. Δεν υπάρχουν γρήγορες και εύκολες απαντήσεις στις βαθιά εδραιωμένες δομικές προκλήσεις που προκύπτουν από πολυποίκιλες κοινωνίες και από μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
6) Το ζήτημα της μετανάστευσης είναι ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα για να απεικονιστεί η τάση να αγνοείται η πραγματικότητα. Η μετανάστευση είναι το θεμέλιο της ύπαρξης της ανθρωπότητας. Στα ιστορικά αίτια της μετανάστευσης, όπως οι δημογραφικές πιέσεις και οι πολιτικές / θρησκευτικές συγκρούσεις , πρέπει τώρα να προσθέσουμε και την κλιματική αλλαγή. Αυτές οι πιέσεις θα συνεχιστούν και σε ορισμένες περιπτώσεις θα αυξηθούν. Επιπλέον, οι κοινωνίες με γρήγορο ρυθμό γήρανσης, όπως συμβαίνει στην Ευρώπη, αντιμετωπίζουν μια αυξανόμενη έλλειψη εργατικού δυναμικού. Η τάση να αγνοούνται αυτές οι πραγματικότητες και να ζητείται η διακοπή της ροής των μεταναστών, με το πλήρες κλείσιμο των συνόρων, είναι τόσο εξωπραγματικό όσο κι απάνθρωπο. Άλλες λύσεις θα πρέπει να προωθηθούν σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο : Μοιράζοντας την ευθύνη της φιλοξενίας των αναξιοπαθούντων προσφύγων σε ευρωπαϊκό επίπεδο; συμβάλλοντας στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου για την ειρηνική διευθέτηση των συγκρούσεων και την ανοικοδόμηση των μελών της κρίσης; ενισχύοντας την αναπτυξιακή βοήθεια ώστε να δίνεται στους ανθρώπους η επιλογή να παραμένουν ή να επιστρέφουν στην χώρα καταγωγής τους; και ενσωματώνοντας τους αλλοδαπούς στις κοινότητές μας – αυτά αν και περίπλοκα αποτελούν τις μόνες εφικτές και ανθρώπινες επιλογές. Πρέπει να τονιστεί επίσης ότι, χωρίς τη μετανάστευση, οι Ευρωπαίοι δεν θα είναι σε θέση να διατηρήσουν ένα υψηλό επίπεδο κοινωνικής φροντίδας για τους αρρώστους και τους ηλικιωμένους και για άλλες κοινωνικές υπηρεσίες.
7) Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην επιχειρηματολογία των εθνικιστικών κομμάτων η Ευρωπαϊκή Ένωση ευθύνεται για την τρέχουσα οικονομική ύφεση, την κοινωνική ανισότητα και την ανεργία. Γι’ αυτό, εκ των προτέρων, υποστηρίζουν ότι η αποχώρηση των χωρών τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήταν η καλύτερη λύση. Γίνονται, όμως, πολύ λιγότερο σαφείς, όταν τους ζητηθεί να εξηγήσουν πώς βλέπουν το μέλλον των χωρών τους στη σύγχρονη οικονομική αλυσίδα της παραγωγής, της διανομής και της κατανάλωσης. Αυτή η αλυσίδα έχει γίνει οριστικά και αμετάκλητα παγκόσμια. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι τέλεια, αλλά εξακολουθεί να είναι ένα μέσο για τη διατήρηση της ειρήνης και την επίλυση των συγκρούσεων στην ήπειρό μας. Ας μην ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι σε άλλα μέρη του κόσμου συνεχίζουν να εκφράζουν τον θαυμασμό τους για το βαθμό συνεργασίας που έχει αναπτυχθεί μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Η επίθεση εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των άλλων χωρών πρέπει να αναγνωριστεί για αυτό που είναι – ένα προπέτασμα καπνού.
8) Πώς να αντιμετωπίσουμε τον εθνικισμό του αποκλεισμού; Η απάντηση μας αφορά όλους και σχετίζεται με τις κοινές μας ευρωπαϊκές αξίες, με σεβασμό στον πυρήνα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Οι αξίες αυτές είναι η δική μας δύναμη, όχι των λαϊκιστών. Ας αναγνωρίσουμε τους φόβους που επικρατούν σήμερα στην Ευρώπη και ας παραδεχτούμε τη δική μας αβεβαιότητα, αλλά ας λάβουμε σοβαρά υπόψη τα μαθήματα που μπορούμε να διδαχθούμε από την ιστορία : ο πόλεμος μεταξύ των εθνών είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί. Ρατσιστική ή ξενοφοβική βία με λόγια ή πράξεις είναι απαράδεκτη από ηθική αλλά και από νομική άποψη. Πρέπει να καταδικάζεται και να τιμωρείται. Από τη βαθιά αγάπη για τις κοινές μας αξίες αντλούμε θάρρος. Θάρρος για να αντέχουμε τα ενοχοποιητικά και ψευδή λόγια, θάρρος για να στεκόμαστε δημόσια ενάντια στις υπερβολικές διαστρεβλώσεις.
Για τους Χριστιανούς το έθνος δε μπορεί να είναι μία υπέρτατη αξία και τα συναισθήματα εθνικής υπεροχής είναι αδικαιολόγητα. Η Χριστιανική θεώρηση της παγκόσμιας δικαιοσύνης και ειρήνης δεν επιτρέπει κανενός είδους σωβινισμό. Απευθύνει έκκληση για αλληλεγγύη και σεβασμό προς όλους. Ένα γνήσιο εθνικό συμφέρον προωθείται αποτελεσματικότερα στο πλαίσιο της ευρύτερης προοπτικής για το καθολικό κοινό καλό.
Ως εκ τούτου, προτείνουμε σε όσους κατέχουν πολιτικές ευθύνες:
– Να επινοήσουν οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές που να επιτρέπουν στους ανθρώπους να βρουν ουσιαστική εργασία ώστε να μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη για τους ίδιους και τις οικογένειές τους. Επίσης να σχεδιάσουν πολιτικές που να προσφέρουν αποτελεσματική στήριξη στους ανθρώπους όταν έρχονται αντιμέτωποι με διάφορους και αναπόφευκτους κινδύνους της ζωής.
– Να αναπτύξουν μία συνεκτική ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης που να περιλαμβάνει μία αποτελεσματική κατανομή των αρμοδιοτήτων και των μέτρων για την καταπολέμηση όλων των μορφών αναγκαστικής μετανάστευσης.
– Να ανανεώσουν τη δέσμευσή τους προς την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προσφέροντας θετική αξιολόγηση και εποικοδομητική κριτική και να αντιστέκονται σε οποιοδήποτε πειρασμό υπόδειξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως “ αποδιοπομπαίο τράγο “ για τα προβλήματα εγχώριας αγοράς.
Ζητάμε από τους Ευρωπαίους πολίτες, την κοινωνία των πολιτών και τις
Εκκλησίες:
– να συζητήσουν την αξία μιας “ ισχυρής ταυτότητας ” ως βάση για μία κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς και με ισχυρή κοινωνική συνοχή
– να μιλήσουν ενάντια και να θέσουν ερωτήματα σε όλες τις εκφράσεις εθνικιστικής ρητορικής, στην ιδιωτική και δημόσια ζωή
– να εμβαθύνουν στη δημοκρατία, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, μέσω της εκπαίδευσης και των θετικών παραδειγμάτων
– να εκτιμήσουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της κοινής ευρωπαϊκής κληρονομιάς μας.
Αχαρνών 246, 112 53 Αθήνα τηλ/φαξ 210-8672723
