Ιερά Σύνοδος Καθολικής Ιεραρχίας Ελλάδος
Συνοδική Επιτροπή “Δικαιοσύνη & Ειρήνη”
Ένταξη των Ρομά: βασικές προκλήσεις για την Ευρώπη
Μήνυμα του Ποντιφικού Συμβουλίου για τους Μετανάστες
Ρώμη, 5, Απριλίου, 2014 ( Zenit.org ) Cardinal Antonio Maria Veglio
«Οι Τσιγγάνοι έχουν ανάγκη της ανθρωπιάς των κοινωνιών στις οποίες ζουν προκειμένου να αισθάνονται μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, απολαμβάνοντας τα δικαιώματα που απολαμβάνουν άλλα μέλη της κοινότητας», θυμίζει το Ποντιφικό Συμβούλιο για την Ποιμαντική των Μεταναστών και των ατόμων που εκτοπίζονται, το οποίο απαριθμεί «τα θέματα που παραμένουν μια πρόκληση για την Ευρώπη, που είναι το λίκνο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Σε ένα μήνυμα προς τα μέλη της Διεθνούς Καθολικής Επιτροπής για τους Τσιγγάνους, που συνήλθε στην Ιταλία από 4 έως 6 Απριλίου 2014, το Ποντιφικό Συμβούλιο καλεί τους Ευρωπαίους σε «ένα επίμονο και υπομονετικό έργο» για να «αντιμετωπίσουν τα διλήμματα που αποτελούν τη βάση της ανθρώπινης δυσαρέσκειας των Ρομά».
Εντοπίζονται τέσσερις τομείς εστίασης: «επισφαλείς συνθήκες στέγασης πάρα πολλοί Τσιγγάνοι», «οι διαφορές μεταξύ των δεικτών υγείας των Ρομά και εκείνων της πλειονότητας του πληθυσμού», «δυσκολίες στην πρόσβαση στην εκπαίδευση» και «δυσκολίες στον τομέα της εργασίας».
Σε όλους αυτούς τους τομείς «είναι συχνά θύματα διακρίσεων» και «αποκλείονται ακριβώς επειδή είναι Τσιγγάνοι», καταγγέλλει.
Μήνυμα του Ποντιφικού Συμβουλίου για τους Μετανάστες
Βατικανό, 2 Απριλίου, 2014
Μήνυμα του Ποντιφικού Συμβουλίου για την Ποιμαντική των Μεταναστών και εκτοπισμένων ατόμων, στα μέλη της Διεθνούς Καθολικής Επιτροπής για τους Τσιγγάνους (ΓΣΔΤ)(Cavallino – Treporti, Ιταλία , Απρίλιος 4 με 6, 2014 )
Αγαπητέ Πατέρα Dumas ,
Αγαπητά μέλη της επιτροπής,
Αγαπητοί συμμετέχοντες,
Λυπάμαι που δεν είμαι σε θέση να βρίσκομαι στη Συνέλευση όπως ευχόταν ο Πρόεδρός σας. Σας μεταφέρω τους θερμούς μου χαιρετισμούς και εκφράζω το βαθύτατό μου ενδιαφέρον για το θέμα που έχετε επιλέξει να ασχοληθείτε: «κατάρριψη των τοίχων της απομόνωσης και του αποκλεισμού: Ευαγγελική πρόκληση μιας κοινωνικής δυναμικής»
Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο μας, στην πραγματικότητα, συνεχίζουμε να οικοδομούμε τείχη που χωρίζουν τους ανθρώπους στην ίδια ήπειρο, το λαό μιας χώρας ή τους ανθρώπους της ίδιας πόλης. Ακόμη και μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, μερικοί εξακολουθούν να είναι επηρεασμένοι αρνητικά στις πολιτικές επιλογές τους απέναντι στους Ρομά, στις οποίες εσείς είστε κοντά στα πλαίσια των ποιμαντικών δεσμεύσεών σας .
Φέρνοντας τα καλά νέα στους ανθρώπους, ο Ιησούς επίσης επιφορτίστηκε με τις συνθήκες τους. Άνοιξε τις πόρτες, χτύπησε τα τείχη της διαίρεσης και της εχθρότητας, όπως αποδεικνύεται από τη συνάντηση με την Σαμαρείτιδα στο πηγάδι του Ιακώβ (Ιωάν. 4, 1-42). Έκανε να πάψει μια πολύ παλιά διαμάχη μεταξύ δύο γειτονικών λαών, προτείνοντας μια κουλτούρα της συνάντησης-επικοινωνίας, με βάση τον ειλικρινή διάλογο.
Ο Ιωάννης Παύλος ΙΙ, στο κάλεσμά του για την οικοδόμηση ενός ανοικτού και χωρίς αποκλεισμούς κόσμου, απελευθερωμένου από φόβο και διαχωρισμούς, έλεγε: «Μην φοβάστε! Ανοίξτε, ανοίξτε διάπλατα τις πόρτες ! Τα κρατικά σύνορα, τα οικονομικά και πολιτικά συστήματα, τους τεράστιους τομείς της πνευματικής καλλιέργειας, του πολιτισμού και της ανάπτυξης. Μη φοβάστε! Ο Χριστός ξέρει «τι υπάρχει στον άνθρωπο. Και μόνο αυτός ξέρει!» (ομιλία κατά την έναρξη της θητείας του, 22 Οκτωβρίου, 1978 Νο.5). Πέρυσι, συγκεκριμένα, είχατε αφιερώσει τη συνάντησή σας στο θέμα της διαφάνειας και της φιλοξενίας. Η ζωή των Τσιγγάνων φαίνεται μερικές φορές ένα αίνιγμα, αλλά ο Χριστός, ο οποίος κάνει να συγκινούνται οι καρδιές σας απέναντί τους, γνωρίζει αυτό που υπάρχει μέσα στον άνθρωπο, και αυτό σας το αποκαλύπτει ως ένα πολύτιμο δώρο στην φιλία που σφυρηλατείτε προς αυτούς. Με τα χρόνια, έχετε συνειδητοποιήσει ότι η ιστορία των Τσιγγάνων «είναι μια ιερή ιστορία», όπως και όλων των ανθρώπων που πλάστηκαν «κατ’ εικόνα του Θεού».
Η πρόκληση που αντιμετωπίζετε με ένα αληθινό ευαγγελικό πνεύμα στην ποιμενική εργασία σας, αποδεικνύει ότι, για να πέσουν τα τείχη, θα πρέπει να ξεκινήσουμε από την καρδιά, την πρώτη περιοχή όπου μπορούμε να συμπεριλάβουμε τον άλλο, και όσο οι καρδιές δεν είναι ανοιχτές, δεν θα είναι εύκολο να οικοδομήσουμε μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς. Ως εκ τούτου, αυτή η στιγμή του προβληματισμού σάς προσφέρει την ευκαιρία να συγκεντρώσετε τις ενέργειές σας για τη δημιουργία μιας κοινωνικής δυναμικής, όπου διαφορετικές κουλτούρες μπορούν να ζήσουν μαζί.
Κατά τη διάρκεια της ακρόασης των εκπροσώπων των διαφόρων εθνοτικών ομάδων των Τσιγγάνων και των Ρομά, ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄ αφού υπενθύμισε την οδυνηρή ιστορία τους, περιέγραφε έτσι την τρέχουσα κατάστασή τους: «Σήμερα, χάρη στο Θεό […], νέες ευκαιρίες ανοίγονται σε σας, ενώ παράλληλα μπορείτε να αποκτήσετε μια νέα συνείδηση.
[…] Πολλές εθνικές ομάδες δεν είναι πλέον νομάδες, αλλά επιδιώκουν τη σταθερότητα και ενισχύουν νέες προσδοκίες για τη ζωή. Η Εκκλησία βαδίζει μαζί σας και σας προσκαλεί να ζήσετε σύμφωνα με τις αυστηρές απαιτήσεις του Ευαγγελίου, πιστεύοντας στη δύναμη του Χριστού, για ένα καλύτερο μέλλον […]. Σας καλώ, αγαπητοί φίλοι, να γράψουμε από κοινού μια νέα σελίδα στην ιστορία για τους ανθρώπους σας και για την Ευρώπη ! Η αναζήτηση για στέγαση και αξιοπρεπή εργασία, καθώς και η εκπαίδευση για τα παιδιά είναι η βάση πάνω στην οποία μπορούμε να στηρίξουμε την ένταξη η οποία θα ωφελήσει και εσάς και την κοινωνία στο σύνολό της. Βάλτε κι εσείς, συγκεκριμένη, σταθερή και δίκαιη συνεισφορά έτσι ώστε οι οικογένειές σας να συμπεριληφθούν με αξιοπρέπεια στο φάσμα της ευρωπαϊκής κοινωνίας! Μεταξύ σας, πολλά είναι τα παιδιά και οι νέοι που επιθυμούν να μάθουν και να ζήσουν με τους άλλους, και όπως οι άλλοι» (ομιλία στους Εκπροσώπους των διαφόρων φυλών Τσιγγάνων και Ρομά, 11 Ιουνίου, 2011).
Όλα αυτά, βέβαια, απαιτούν χρόνο και εσείς, αγαπητοί ποιμαντικοί παράγοντες, έχετε υιοθετήσει σοφά τη γραμμή της πίστης και της ελπίδας που βοηθούν να κάνουμε τα πάντα με την υπομονή που οδηγεί στα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ο Πάπας Φραγκίσκος, στην Αποστολική Παραίνεση Evangelii Gaudium, μιλά για ένα χρόνο ανώτερο του διαστήματος. Μια τέτοια αρχή, γράφει ο Πάπας, «μπορεί να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα, χωρίς να έχει εμμονή σε άμεσα αποτελέσματα. Βοηθά στο να αντιμετωπίζονται με την υπομονή δύσκολες και αντίξοες συνθήκες, ή οι αλλαγές σχεδίων που επιβάλλονται από το δυναμισμό της πραγματικότητας», και συνεχίζει λέγοντας ότι είναι «μια πρόσκληση για να μειωθεί η πίεση μεταξύ πληρότητας και ορίων, δίνοντας προτεραιότητα στον χρόνο» (Νο 223). Ναι, η δέσμευση για τους Ρομά απαιτεί υπομονή, χωρίς την οποία είναι εύκολο να πιστέψουμε ότι όλα είναι μάταια. Οι Τσιγγάνοι έχουν ανάγκη την ανθρωπιά των κοινωνιών στις οποίες ζουν για να αισθάνονται μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, απολαμβάνοντας τα δικαιώματα που απολαμβάνουν τα άλλα μέλη της κοινότητας, με σεβασμό της αξιοπρέπειάς τους και της ταυτότητάς τους (βλ. Οδηγίες για την Ποιμαντική Διακονία των Τσιγγάνων, Νο 48).
Αυτός μπορεί να είναι ο τρόπος για να αντιμετωπιστούν ορισμένα ζητήματα που εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση για την Ευρώπη, το λίκνο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μια επίμονη και υπομονετική εργασία απαιτείται εκ μέρους όλων. Η Εκκλησία μπορεί να εμπνεύσει και να κάνει να ενωθούν οι προσπάθειες σε μια κοινή δέσμευση για να αντιμετωπιστούν τα ακόλουθα διλήμματα που αποτελούν τη βάση των ανθρώπινων ενοχλήσεων των Ρομά:
1. Πολυάριθμοι Ρομά εξακολουθούν να ζουν σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης, λόγω των οικονομικών προβλημάτων που επιδεινώνονται από την κρίση. Εκτός από τις συνήθεις αυτοσχέδιες κατοικίες, πολλές οικογένειες ζουν σε κοινωνικές εστίες σε συνθήκες υπερπληθυσμού. Το να ζουν σε φτωχογειτονιές και στα πεζοδρόμια των πόλεων, εκτεθειμένοι στη ρύπανση, κοντά σε αυτοκινητόδρομους και βιομηχανικές περιοχές, σε απαρχαιωμένες κατοικίες, χωρίς πόσιμο νερό, ηλεκτρισμό ή σύστημα περισυλλογής αποβλήτων είναι ένα σκάνδαλο που δεν μπορούμε να δεχθούμε. Κάποιοι θα ήθελαν να φύγουν, αλλά συχνά αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες που αποθαρρύνουν τη θέλησή τους και που τους κάνουν να επανέρχονται στην πρότερή τους κατάσταση.
2. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δεικτών υγείας των Ρομά και εκείνων της πλειονότητας του πληθυσμού. Το γεγονός ότι δεν έχουν έγγραφα ταυτότητας περιπλέκει την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας, χωρίς να ξεχνάμε τις διακρίσεις που υφίστανται σε ορισμένες περιπτώσεις από το προσωπικό υγείας, όπως γενικοί ιατροί οι οποίοι αρνούνται να επισκεφθούν τις περιοχές ή τους καταυλισμούς Ρομά.
3. Επιπλέον, οι Ρομά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβαση στην εκπαίδευση. Στην Ευρώπη, τα μισά παιδιά Ρομά σχολικής ηλικίας δεν πήγαν ποτέ σχολείο. Το 50 % των ενηλίκων είναι αναλφάβητοι. Σε πολλά μέρη της Ευρώπης, τα παιδιά Ρομά δεν έχουν ποιοτική διδασκαλία, αποκλείονται από τον κοινωνικό ιστό και την πολιτική και πολιτιστική συζήτηση, κι ας είναι ευρωπαίοι. H κατάσταση των σπιτιών τους, η ακραία φτώχεια, η προκατάληψη και οι οικογενειακές παραδόσεις συχνά τους κάνουν να εγκαταλείψουν το σχολείο.
4. Επίσης αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις στον τομέα της εργασίας. Είναι συχνά θύματα διακρίσεων επειδή δεν έχουν επαρκή εκπαίδευση και δεν μπορούν να ανταγωνιστούν με άλλους πιο ειδικευμένους εργαζομένους. Πιο συχνά, αποκλείονται ακριβώς επειδή είναι Τσιγγάνοι. Όλα αυτά τους οδηγούν συχνά σε ένα περιβάλλον όπου ασκούν παράνομες δραστηριότητες, στην επαιτεία και σε δραστηριότητες επικίνδυνες για την υγεία τους.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης ενθαρρύνει την έκφραση όλων των εμπειριών που κινούνται θετικά στον τομέα αυτό. Αυτές πραγματοποιούνται από μεσολαβητές μεταξύ των Ρομά και της πλειονότητας του πληθυσμού, υλοποιούνται σε τοπικό επίπεδο και στη συνέχεια προτείνονται σε μια μεγαλύτερη κλίμακα. Όσον αφορά την εκπαίδευση, το παράδειγμα της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας είναι ενδιαφέρον, με το έργο «Ένταξη των παιδιών Ρομά στην προσχολική εκπαίδευση», που ξεκίνησε το 2006. Το ίδιο συμβαίνει και στην Αλβανία και τη Σλοβακία. Η εμπειρία της Ισπανίας, που περιγράφει τα βήματα για την πραγματοποίηση αυτής της διαμεσολάβησης αποτελεί επίσης μια καλή εμπειρία, καθώς και αυτή της Βουλγαρίας για την ένταξή τους στον τομέα της υγείας.
Τέλος, το έγγραφο «Κατευθυντήριες γραμμές για την Ποιμαντική Διακονία των Τσιγγάνων» παραμένει για εσάς ένα βασικό σημείο αναφοράς για να κάνετε ακόμα καλύτερη χρήση κατά την υπηρεσία σας μέσα σ αυτό το λαό, διότι παρέχει σημαντικές κατευθυντήριες γραμμές, που είναι το αποτέλεσμα κοινής δουλειάς.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, αυτές οι προκλήσεις δεν είναι αυτές που πρέπει να αντιμετωπίσουμε; Και δεν είναι αυτή η δυναμική που χρειαζόμαστε, δηλαδή, να δώσουμε χώρο στα όνειρα των Τσιγγάνων και να τους παρακινήσουμε, έτσι ώστε να μπορέσουν να τα επιτύχουν; Οι Ρομά έχουν το δικαίωμα να αναγνωρίζονται τουλάχιστον ως εθνοτικές μειονότητες στις χώρες όπου ζουν, με δεδομένο ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η μεγαλύτερη μειονότητα. Η Εκκλησία έχει το δικαίωμα να φέρει το Ευαγγέλιο του Ιησού ανάμεσά τους, αλλά και να στηρίξει το όνειρό τους για την ενσωμάτωσή τους μέσω της εκπαίδευσης, της υγείας, της απασχόλησης και της στέγασης. Όλα αυτά, σε συνεργασία με τους άνδρες και τις γυναίκες καλής θέλησης.
Σας εύχομαι μέρες εποικοδομητικής εργασίας και ο Θεός να σας ευλογεί όλους !
Καρδινάλιος Antonio Maria Veglio, Πρόεδρος
